زعفران
| زعفران خوراکی | |
|---|---|
 |
|
| گل زعفران | |
| طبقه‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| دسته: | گیاهان گلدار |
| رده: | تک‌لپه‌ای‌ها |
| راسته: | راسته مارچوبه |
| تیره: | زنبقیان |
| سرده: | زعفران |
| گونه: | C. sativus |
| نام علمی | |
| Crocus sativus لینه |
|
زَعفَران یا زعفران خوراکی (نام علمی: "crocus sativus") گیاهی است از تیره? زنبقیان، سرده? زعفران. زعفران گیاهی کوچک و چند ساله به ارتفاع 10 تا 30 سانتی متر است. از وسط پیاز و یا قاعده ساقه، تعدادی برگ باریک و دراز خارج می‌شوند. از وسط برگ‌ها، ساقه گلدار خارج شده که به یک تا سه گل منتهی می‌شود. گل‌ها بسیار زیبا و دارای 6 گلبرگ بنفش رنگ هستند که ممکن است در بعضی واریته‌ها به رنگ گلی یا ارغوانی باشند. گل‌ها دارای 3 پرچم و یک مادگی منتهی به کلاله? سه شاخه به رنگ قرمز متمایل به نارنجی است. قسمت مورد استفاده این گیاه، انتهای خامه و کلاله سه شاخه است که به نام زعفران مشهور است و دارای بوی معطر با طعم کمی تلخ می‌باشد. انتشار جغرافیایی زعفران در ایران شامل استان خراسان (تربت حیدریه، قائنات،فردوس، بیرجند و گناباد)، فارس (استهبان)، یزد، کرمان، گیلان و مازندران می‌باشد. در سال‌های اخیر زعفران در کرج و قم نیز کشت شده است.[1]
تاریخچه[ویرایش]
زعفران به عنوان طعم دهنده? غذا و برای رنگ پارچه، در کشورهای در حال توسعه و توسط صنعت گران به مقدار زیاد استفاده می‌شود. در طب سنتی، زعفران به عنوان مسکن، خلط آور، محرک جنسی و معرق، کاربرد دارد. در گزارش‌های داستان گونه? مربوط به مناطق استوایی آسیا، از خمیری نام برده شده که مخلوطی از زعفران و چوب صندل است و این خمیر امروز همچون گذشته به صورت مرهمی آرامش بخش برای پوست‌های خشک مصرف می‌شود.[2]
نام[ویرایش]
در لغتنامه ریشه‌شناسی آنلاین آمده‌است که واژه? زعفران از طریق زبان عربی به زبان‌های دیگر راه یافته و اصل ریشه آن نامعلوم است.[3] اما در حقیقت در خصوص این واژه نیز مانند بسیاری از واژه‌های دیگر غربی‌ها در مورد منشاء عربی آن به خطا رفته‌اند ریشه این واژه به پارسی باستان و به سانسکریت برمی گردد و درشاهنامه نیز با تلفظ زعفران آمده‌است. این واژه در متون عربی سابقه کمتری از زبان فارسیدارد و متون عربی که واژه زعفران را بکار برده‌اند به کتب ایرانیانی مانند ابوعلی سینا و رازی برمی گردد. گیاه زعفران بومی ایران و هند است و در هیچ کشور عربی بصورت طبیعی نمی‌روید.[4][5] واژه? فارسی برای گیاه زعفران کُرکُم است.[6] که در فارسی میانه به صورت کورکوم (kurkum) تلفظ می‌شد. در زبان ترکی زفرون (زفرو)[نیازمند منبع] و در عربی الزعفران در انگلیسی saffron در اسپانیایی azafrán در فرانسه safrane در ایتالیایی zaferano به هندی zuffron تلفظ می‌شود.
معرفی عمومی[ویرایش]
| الگوهای کشت زعفران در جهان | |
 نقشه کشورهای اولیه تولید کننده زعفران. |
|
| — مناطق عمده. | |
| — مناطق کوچک رو به رشد. | |
| — مناطق دارای تولید اندک. | |
| — مراکز تجاری عمده (فعلی). | |
| — مراکز تجاری عمده (در گذشته). | |
سابقه‌ی کاشت زعفران در ایران(به خصوص زعفران قائنات)[7] به بیش از 3000 سال پیش بازمی‌گردد. این گیاه رنگی و گران‌بهای چندین ساله، بدون ساقه‌است و پیاز دارد و چون درخاک کویر به عمل می‌آید، به طلای سرخ و یا طلای کویر شهرت یافته‌است. از هر 110 تا 170 گل تازه‌ی آن، یک گرم و از حدود 150 هزار گل، یک کیلو زعفران خشک به‌دست می‌آید. زعفران به علت طعم و رنگ و عطر عالی، کاربردهای فراوانی در تولید فراورده‌های غذایی، دارویی و شیمیایی دارد و با توجه به محدودیت کشت و تولید، از فراورده‌های گران‌قیمت به شمار می‌رود. ایران با متوسط تولید 90 تا 93 درصد از مجموع تولید جهانی زعفران (بین 200 تا 300 تن در سال) در این زمینه مقام اول را داراست. اسپانیا با تولید متوسط 25 تن، مقام دوم و کشورهای هندوستان، جزایر اسپرون روسیه، سنگاپور، مالزی، ژاپن، تایوان، چین، فرانسه، ایتالیا، آلمان، استرالیا و یونان با تولید متوسط 25تن، مجموعاً مقام سوم را به خود اختصاص می‌دهند. مرکز اصلی پرورش این گیاه، مناطق کویری و کم آب جنوب خراسان است و سابقه‌ی زعفرانکاری در این منطقه، به 700سال پیش بازمی‌گردد.[8] زعفران از محدود گیاهانی است که در شرایط سخت زیستی پرورش می‌یابند. با توجه به آن که جایگاه تاریخی زعفران در ایران بوده و منشا آن نیز ایران است، این گیاه یکی از جذابیت‌های ویژه‌ی ایران به شمار می‌آید.زَعفِران گیاهی دارویی و صنعتی است. به بخش کلاله و یا قرمزی گل زعفران سرریشه می‌گویند. این بخش در ابتدای برداشت به رنگ قرمز روشن است ولی به مرور رنگ آن به تیرگی می‌گراید. تازه‌ی آن از عطر خوش طعمی برخوردار است و به غذاها طعم و لذت خاصی می‌دهد. برای کشاورزان در خراسان، زعفران (طلای سرخ) درآمد اصلی است. این گیاه تنها دوبار در سال - اول آبان‌ماه (قبل از محصول‌دهی) و اوایل آذرماه (در پایان محصول‌دهی) - به آب نیاز دارد و تا بهار، آب باران و برف برای آن کافی است. کاشت، داشت و برداشت آن فرصت‌های فراوان شغلی به وجود می‌آورد، حمل و نقل آن گران تمام نمی‌شود و توان ارزآوری دارد. از آماری که به گونه‌ای نه چندان دقیق درباره‌ی زعفران و زعفران‌کاران ایران منتشر می‌شود، چنین برمی‌آید که بیشتر از صدهزار خانوار، به ویژه در شهرستان‌های تربت حیدریه، قائنات، فردوس،گناباد، بجستان، سرایان، بیرجند و کاشمر در استان‌های خراسان جنوبی و رضوی و شهرستان‌های اقلید و استهبان در استان فارس از این محصول روزگار می‌گذرانند. از حدود 230 تن زعفرانی که هرسال در جهان تولید می‌شود، بیش از 170 تن آن در خراسان به دست می‌آید. گذشته از سایر مناطق ایران بقیه عمدتاً در اسپانیا، یونان، مراکش، هند و افغانستان تولید می‌شود.[9] استان خراسان رضوی با تولید حدود 170 تن زعفران و سهم 75?5 درصدی از تولید این محصول، مقام اول را در کشور داراست.[10]
تاریخچه کاشت زعفران در ایران[ویرایش]
ایرانیان ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانی‌ها، رومی‌ها، چینیها و اقوام سامی از جمله عرب‌ها معرفی کردند و شیوه زراعت آن را در سده‌های اول تا چهارم هجری به امت‌های اسلامی اطراف مدیترانه آموختند. به این ترتیب که نخستین زعفرانکاری به وسیله ایرانیان تبعید شده توسط معاویه در نواحی شام دایر شد، سپس کاشت زعفران در شمالآفریقا و اندلس(اسپانیای اسلامی) و صقلیه (سیسیل) رواج یافت و اقوام ایرانی همچون رستمیان و بنوطبری در انتقال فرهنگ زعفرانکاری مؤثر بودند. مستندات تاریخی بیانگر این واقعیت است که ایرانیان از روزگاران کهن به زر و زعفران علاقه و توجهی زیاد داشته‌اند، به طوری‌که در جشن‌ها و سرورها و مجالس بزم و نشاط مانند عروسی‌ها و اعیاد، یا استقبال از بزرگان و زائران زر و زعفران نثار قدم‌ها می‌کردند. در برپایی با شکوه‌تر این گونه آئین‌ها، ضمن آذین‌بندی و آینه‌بندان، سکه‌های زرین و سیمین را به همراه زعفران و گل و نقل بر سر عروس و داماد یا شخصیت‌های مورد نظر و گاهی همه حاضران در این گونه مراسم می‌ریختند. در برخی از مراسم زعفران را به تنهایی یا همراه با مشک و عنبر و عود دود می‌کردند و گلاب می‌پاشیدند.[4] در عصر هخامنشیاننیز زعفران برای تزئین گرده‌های نان و معطر کردن خوراک‌ها به کار می‌رفته‌است. در دوره پارت‌ها زعفران ایران به یونان و روم فرستاده می‌شد، بعداً چین هم از مشتریان زعفران ایران شد. در عصر ساسانیان کاشت زعفران در قم نیز رایج شد و مرغوبیت محصول آنها شهرت یافت. در همان روزگار زعفران در پرداخت کاغذهای گران قیمت کاربرد پیدا کرد، اما پیشتر از آن محلول زعفران به عنوان مرکب تحریر استفاده می‌شد و تا قرن‌ها بعد در ترکیب مرکب‌های تحریر مرغوب به کار می‌رفته‌است.[11]
صفات ریخت‌شناسی[ویرایش]
از لحاظ ریخت‌شناسی، دسته‌بندی زعفران از طریق مشخصه‌ها و ریخت برگ، کلاله، خامه، گلبرگ، کاسبرگ، پیاز (سوخ) و چمچه? آن انجام می‌گیرد.
- مشخصات برگ: برگ زعفران معمولاً از 10 سانتی‌متر تا 40 سانتی‌متر می‌باشد، زعفران برگ‌های نوک تیز دارد که روی آنها تیره‌تر و زیر شان روشنتر است. شدت این تفاوت در گونه‌های مختلف متفاوت می‌باشد. ضخامت برگ هم ممکن است در ارقام مختلف زعفران مانند خزری، زاگرسی، سفید، بنفش، زیبا و جوقاسم کم یا زیاد باشد.
- کلاله: رنگ کلاله که به میزان کارتنویید و لیکوپن موجود در آن بستگی دارد، از قرمز پررنگ تا نارنجی کمرنگ دیده شده‌است. کلاله سه‌شاخه‌است و اندازه? آن نسبت به خامه که تعداد آن نیز سه عدد می‌باشد، متفاوت است. ممکن است بلندتر، کوتاه‌تر، و برابر با آن باشد. همچنین طول آن نسبت به گلبرگ‌ها نیز متفاوت است. در ایران همه? گونه‌های مختلف بلندتر، کوتاه‌تر و تا اندازه‌ای برابر زعفران وجود دارند. لبه? کلاله در انتهای آن حالت چین‌خورده دارد که در برخی ارقام زعفران بسیار بیشتر دیده می‌شود. عرض دهانه? آن نیز بستگی به گونه‌های آن از پهن تا نازک می‌باشد. رنگ لبه? انتهایی کلاله دارای رگه سفیدی است که بسته به گونه‌های متفاوت، می‌تواند کم یا زیاد باشد.[12]
- خامه: زردرنگ است که در برخی گونه‌ها مانند زعفران خزری بسیار پررنگ و در گونه‌هایی دیگر مانند زعفران زاگرسی کمرنگ تر می‌باشد. این تفاوت رنگ به نسبت کارتنویید موجود در آن‌گونه بستگی دارد.
- گلبرگ/کاسبرگ: هر کدام 3 تا و ضخامت آنها نیز می‌تواند کم تا زیاد باشد.
خواص درمانی زعفران[ویرایش]
زعفران در کتاب رسمی داروسازی نامبرده شده و به شکل تنطوری با نام OpiiCrocata Tinctura وجود دارد. زعفران در درمان افسردگی موثر است.
همچنین عصاره? آن به صورت محصولی به نام Bitters Swedish توسط کارخانجات مختلف تهیه و جهت مصارف دارویی مختلف عرضه می‌شود. بر حسب آزمایش‌هایی که در اروپا انجام شده‌است، زغفران خاصیت کاهش چربی و کلسترول خون و افزایش نفوذ اکسیژن در پلاسما را در موش آزمایشگاهی از خود نشان داده‌است.
در طب سنتی در نقاط مختلف جهان، زعفران به عنوان آرام بخش، ضد اسپاسم، اشتها آور و مقوی معده استفاده می‌شود. در کشور آلمان زعفران به عنوان آرام بخش، درمان درد معده و شکم و آسم مصرف می‌شود. زعفران بدلیل رنگ شادی که دارد در غذاها باعث نشاط انسان می‌شود
- مجموعه: خواص مواد غذایی
زعفران ، گیاهی است چند ساله که دارای پیاز می باشد این پیاز دارای غلاف قهوه ای رنگی است. این گیاه در جنوب غربی آسیا، جنوب اسپانیا و جنوب اروپا روییده می شود. دارای ساقه و شش گلبرگ بنفش رنگ و 3 رشته کلاله قرمز رنگ می باشد. قسمت مورد استفاده گیاه زعفران کلاله نارنجی رنگ گل آن می باشد. کلاله زعفران حاوی چربی، املاح معدنی و موسیلاژ است. تکثیر زعفران منحصرا توسط غده زیر زمینی بنه ( کورم ) متداول است. عطر و بوی زعفران به علت وجود اسانس بی رنگ تروپن دار و یک ترکیب اکسیژن دار و همراه با سینئول به نام سافرانال می باشد. طعم زعفران مربوط به هیتروزید تلخ پیکروکروسین است. رنگین بودن زعفران مربوط به وجود ماده ای به نام کروسین می باشد.
زعفران ماده غذایی با ارزشی است که به مقدار کم از گیاه زعفران بدست می آید در واقع از هر 100 تا 200 هزار گیاه زعفران، حدود 5 کیلوگرم گل زعفران بدست می آید که وزن 5 کیلوگرم زعفران تازه بعد از خشک شدن به یک کیلوگرم می رسد.
ارزش غذایی زعفران
زعفران چاشنی و رنگ دهنده غذا می باشد زعفران موجب کاهش چربی و کلسترول خون می گردد. زعفران آرام بخش، اشتها آور، ضد اسپاسم، پیشگیری کننده از بیماریهای قلبی و سرطان، تقویت کننده حافظه و کاهش دهنده فشار خون است. از گیاه زعفران در درمان بیماری آسم، بیماریهای پوستی، بیماری های چشم، عفونت ادراری، یرقان، پیش انداختن قاعدگی، رفع نفخ شکم ، درمان معده درد و درمان کم خونی استفاده می شود.
زعفران به هضم غذا کمک می کند و تقویت کننده معده می باشد و به عنوان مسکن بویژه در دردهای لثه کاربرد دارد.
زعفران گیاه ضد افسردگی
مصرف زعفران در پیشگیری از بروز افسردگی موثر است. بر اساس تحقیقات امروزی نیز نتیجه گرفته شده است که زعفران دارای خواص ضد افسردگی است و این در حالی است که بر اساس تب سنتی به زعفران خواص فرح بخشی و خنده آوری نیز نسبت داده اند. بر طبق نتایج این تحقیقات استفاده از زعفران در غذا و نوشیدن حداقل یک فنجان چای زعفران برای تمدد اعصاب توصیه می شود. زعفران افزایش دهنده تمرکز حواس است و در پیشگیری از آلزایمر و پارکیسون موثر می باشد زعفران در درمان دردهای عصبی و کم خوابی موثر می باشد.
زعفران عامل پیشگیری از کاهش دید در سالخوردگی
بر اساس تحقیقات مرکز دانشگاهی ایتالیا زعفران در تنظیم کارکرد سلولهای بینایی موثر است و سلولهای بینایی را در مقابل آسیبها محافظت می کند و از پیشرفت بیماریهای چشم جلوگیری می کند و موجب احیای سلولهای آسیب دیده چشم می شود. زعفران در درمان اختلالات لکه زرد شبکیه که در سنین سالخوردگی ایجاد می شود موثر است. مصرف زعفران در رژیم غذایی از پیشرفت بیماریهای ژنتیک چشم جلوگیری می کند و به همین علت مصرف متعادل آن به سالخوردگان و افراد مبتلا به بیماری های چشم توصیه می شود.
خواص ضد سرطانی زعفران
زعفران خواص ضد سرطانی دارا می باشد و به عنوان یک داروی ضد تومور و جمع کننده رادیکالهای آزاد عمل می‌کند. بر اساس تحقیقات پزشکی ثابت شده است که مواد آنتی اکسیدان موجود در زعفران خواص ضد سرطانی دارا می باشند. بر اساس نتایج این بررسی بنظر می رسد که استفاده از زعفران، از بروز توالی های ژنی سرطان زا جلوگیری می کند و در ترمیم مولکول های دی ان ای آسیب دیده تاثیر بسزایی دارد.
مضررات مصرف بی رویه زعفران:
مصرف بی رویه زعفران مضر می باشد و باعث استفراغ، کاهش ضربان قلب، خون ریزی از بینی، خون ریزی از پلک ها و لب و موجب سر گیجه، بی حالی، زردی پوست و عوارض خطرناک دیگر می شود که این عواقب حتی می تواند منجر به مرگ شود.
زعفران عامل سقط جنین و یا برطرف کننده سخت زایی :
رقیه و سحر کامران سامانی در پژوهش خود با موضوع درمان سخت زائی با مصرف زعفران در همایش زعفران داروی گیاهی هزاره سوم ارائه شد، نشان دادند که خوردن زعفران در زمان حاملگی، شخص را برای زایمان آسان آماده می کند. بر طبق پژوهش آنان مصرف زعفران در دوران بحرانی بارداری یعنی سه ماه اول که دوران تشکیل اندام‌ها ست می‌تواند به جنین صدماتی وارد نماید. مصرف زعفران در سه ماه اول حاملگی باعث افزایش هورمون پروستاگلاندین در رحم شده و اثرتحریکی مستقیم روی عضلات صاف رحم دارد و در نتیجه احتمال سقط جنین را به همراه دارد اما مصرف متعادل آن پس از سه ماه اول دوران بارداری مفید است و مادر را برای زایمان آسان آماده می کند. زعفران موجب خاصیت ارتجاعی در نسوج رحم می گردد و زایمان را آسانتر می سازد.
زعفرانی که پس از سه ماه اول حاملگی مصرف شده است تاثیر خود را چند ساعت قبل از زایمان با شروع شدن درد و با دریافت عصبی گیرنده های درد و تولید هورمون پروستا گلاندین که درهنگام وضع حمل باعث انقباض ماهیچه های دیواره رحم می‌شوند و اثرتحریکی مستقیم روی عضلات صاف رحم و اثر شل کنندگی سرویکس دارد می گذارد بنابراین با مصرف صحیح زعفران میزان پروستا گلاندین در رحم در زمان تولد نوزاد را افزایش داد و از سخت زائی جلوگیری کرد.
مقدار مناسب و مجاز مصرف زعفران در ماه:
مصرف سه گرم زعفران برای هر نفر در ماه بسیار سالم و سودمند می باشد و مصرف بیش از 5 گرم آن برای هر نفر در ماه مضر می باشد. اما مصرف 5 گرم زعفران در یک وعده غذائی می تواند منجر به مرگ انسان گردد.
نگهداری از زعفران:
زعفران را باید دور از نور و رطوبت نگهداری کرد زعفران را درظروف شیشه ای یا فلزی دربسته نگهداری نمایید. توجه داشته باشید اسانس زعفران قابل تبخیر شدن است، بنابر این درب ظرف زعفران را ببندید درصورت باز ماندن درب ظرف زعفران اثرات داروئی و کیفیت آن کاهش می یابد.
مصارف زعفران :
زعفران به مواد غذایی عطر و رنگ مخصوص می دهد و به همین جهت از زعفران در صنایع غذایی مانند سوسیس سازی، در شیرینی سازی مانند تهیه پودرهای کیک، در داروسازی مانند داروهای ضد افسردگی، در نساجی مانند رنگ کردن پارچه های ابریشمی، در تولید مشروبات الکلی و غیر الکلی بعنوان طعم دهنده طبیعی و در صنایع لبنی و غیره استفاده می شود.
گیاهان پوششی، گیاهانی هستند کوتاه و سریع الرشد که اکثر آنها در زمان بسیار کوتاهی، سطح خاک را فرا گرفته و زمین را به خوبی می پوشانند. این گیاهان نسبت به مواد غذایی پر توقع نبوده و آب زیادی لازم
ندارند. درعین حال به توجه و مراقبت کمی نیاز دارند.
عده ای از آنها نسبت به شوری خاک مقاوم می باشند و برخی دیگر در خاک های شنی و ضعیف بخوبی رشد و نمو می کنند. بعلاوه زمانیکه گیاهان پوششی بخوبی رشد کنند و بصورت متراکم و انبوه دربیایند، مانع از رشد علفهای هرز می شوند. بنابراین بعد از کاشت گیاهان پوششی مشکل علفهای هرز وجود نخواهد داشت.
اکثر گیاهان پوششی در طول دوران رشد، گلهای رنگارنگ و زیبایی ایجاد می کنند. بسیاری از آنها دائمی بوده و یا با بذرافشانی طبیعی همه ساله رویش می یابند.
از گیاهان پوششی برای طراحی باغ و پارک و غیره می توان استفاده کرد و در انتخاب گیاهان بدین منظور باید خصوصیاتی از قبیل فرم و شکل، رنگ، نوع سازگاری با آب و هوای محیط و هماهنگی با دیگر گیاهان توجه بسیار نمود.
شرایط کاشت گیاهان پوششی
برای انتخاب گیاهان به منظور کاشت درهر منطقه باید به واکنش گیاهان نسبت به عوامل محیطی توجه کافی داشت. مهمترین فاکتور قابل بررسی درجه حرارت است.به این معنی که حداقل درجه حرارتی که گیاه در زمستان می تواند تحمل کند باید کاملاً مشخص باشد
در مناطقی با زمستانهای سخت اگر پوشش برف برای مدت زیادی روی زمین باقی بماند و گیاهان پوششی را بپوشاند، این گیاهان از تغییرات شدید درجه حرارت در امان می مانند و از بین نمی روند. ولی در مناطقی که برف کمی دارند و در اکثر روزها متناوباً یخبندان و ذوب یخ صورت می گیرد، گیاهان پوششی که ریشه های سطحی دارند بدون حفاظ قرار می گیرند و به سرعت از بین می روند. بنابراین در مناطق سردسیر وجود پوششی از برف باعث حفظ گیاهان پوششی کوتاه قد با ریشه های سطحی می شود. اگر پوشش برف وجود نداشته باشد این گونه گیاهان باید به نحوی پوشیده شوند. در حالیکه گیاهانی که ریشه قوی و عمیق دارند به طور مثال پیچ امین الدوله و شیر خشت می توانند بدون هیچگونه مراقبت بخوبی دوام آورند
اسیدیته، زهکشی، نور و نوع خاک از جمله عواملی هستند که باید قبل کاشت گیاهان کاملاً بررسی شوند. بسیاری از گیاهان در خاکی که PH آن حدود 5/6 باشد به خوبی رشد می کنند. در حالیکه عده ای تنها در خاک اسیدی رشت می کنند .
زهکشی عامل مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. اگر خاک طوری باشد که برای مدت طولانی مقدار زیادی آب را در خود نگه دارد، تعداد کمی از گیاهان را می توان یافت که بتوانند در آن دوام آورند، به رشد ادامه دهند . بنابراین قبل از کاشت باید به زهکشی خاک توجه کافی نمود.
سایه کامل، درمواردی ادامه رشد را برای بسیاری از گیاهان مشکل می کند .بسیاری از درختان و بوته ها روی خاکی که در آن ریشه دوانیده اند، سایه می اندازند و در چنین شرایط بهتر است گیاهان کوتاهی را انتخاب کرد که بتوانند با ریشه درختان از نظر آب و مواد مغذی رقابت کنند و درعین حال نسبت به سایه مقاوم باشند .
نوع خاک نیز ،عامل مهمی است که باید قبل از کاشت در نظر گرفته شود. تعداد کمی از گیاهان می توانند در خاک های ماسه ای بخوبی رشد کنند و بسیاری نیز درخاک کاملاً رسی و سنگین که زهکشی مناسب ندارد به سختی رشد می کنند .بنابراین این نوع خاک ها را باید قبل از کاشت اصلاح کرد.
هنگامی که شرایط لازم برای کاشت گیاه فراهم شد، باید مراقب بود که ریشه های کوچک درمقابل نور آفتاب و باد قرار نگیرند و خشک نشوند. در هنگام کاشت بهتر است روی ریشه های گیاه، پوشش مرطوبی قرار دهیم تا صدمه نبینند.
نکته مهم دیگر در کاشت گیاهان پوششی این است که قبل از کاشت گیاه در محل دائمی اش باید از حداکثررشد آن آگاهی کافی داشت تا با توجه به سرعت رشدش فضای کافی برای گسترش آن در نظر گرفته شود. این مسئله بخصوص در مورد گیاهان پوششی صدق می کند چرا که بعضی از آنها بسیار سریع رشد می کنند بطوریکه یک گیاه کوچک درمدت 2 سال می تواند چندین مترمربع از زمین را بپوشاند.
تکثیر گیاهان پوششی :
تکثیر گیاهان پوششی کاری بسیار آسان است. چرا که به سرعت رشد می کنند، درطول ساقه های خوابیده خود ریشه می دهند و یا ساقه های هوایی یا رونده از ریزومهای زیرزمینی آنها حاصل می شود. بسیاری از آنها بوسیله قلمه و یا خوابانیدن ریشه می دهند. برخی نیز با بذر تکثیر می شوند.
معرفی تعدادی از گیاهان پوششی:
- بومادران:
مراقبت: هرس سالیانه و حذف شاخه های گلدهنده (فرم دهی)
کاربرد: ایجاد پرچین طولی و حجمی در فضای سبز پارکها ، میادین ، لچکی ها، بلوارهای کم عرض
- آلیسوم
مراقبت: ایجاد بستر سبک و غنی، کلش پاییزه جهت رویش مجدد در بهار
کاربرد: پوشش گلدار در فضای سبز پارکها، میادین، لچکی ها، پوشش گلدار در سطوح شیب دار
- بابونه
مراقبت: هرس سالیانه پس از گلدهی، حذف شاخه های گلدهنده
کاربرد: پوشش گلدار و سبز در فضای سبز پارکها، میادین، لچکی ها، خصوصاً میادین بزرگ ،پوشش سبز در سطوح شیب دار
- سراستیوم:
مراقبت: هرس سالیانه پس از گلدهی در بهار (پوشش سبز)
کاربرد: پوشش گلدار و سبز در سطوح شیب دار، باغهای صخره ای، باکس های گل
- مارگریت
مراقبت: حذف شاخه های گلدهنده پس از گلدهی
کاربرد: پوشش گلدار در فضای سبز پارکها،میادین ، لچکی ها، بلوارهای کم عرض
- شبدر آمریکایی (دایکوندرا)
مراقبت: مالچ پاشی در پاییز
کاربرد: پوشش سبز در باغهای صخره ای، لچکی ها، میادین کوچک
- فستوکا
مراقبت: حذف شاخه های بذر دهنده
کاربرد: ایجاد پرچین کوتاه در فضای سبز پارکها ، باغهای صخره ای
- فرانکنیا(چمن کویر)
مراقبت:هرس سالیانه در صورت نیاز (فشردگی)
کاربرد: پوشش سبز در بزرگراهها ، لچکی ها ، میادین
- وینکا (پیچ تلگرافی)
مراقبت: هرس سالیانه و مالچ پاشی
کاربرد: پوشش سبز در سطوح شیب دار ، باغهای صخره ای و باکس های گل
- آویشن خزنده
مراقبت: مالچ پاشی به مقدار کم
کاربرد: پوشش سبز در سطوح شیب دار ، باغهای صخره ای و باکس های گل
- آهار رونده
مراقبت ویژه : مالچ پاشی و کلش در پاییز
کاربرد اختصاصی شهری: ایجاد پوشش گلدار در سطوح شیب دار، باغهای صخره ای و میادین کوچک
حسن یوسف پرورشی آسان و بی دردسر دارد و در عین حال از زیباترین و معروف ترین گیاهان آپارتمانی است.
حسن یوسف‌ها گیاهانی با دوامی بوده و پرورش آنها ساده است. این گیاه به خاطر رنگ روشن و تنوع شکل برگ‌هایش معروف است. به لحاظ فنی این گیاهان، گیاهان همیشگی و حساسی هستند، اما معمولاً پرورش دهندگان و تولید کنندگان بذر این گیاه، آنها را گیاهان سالیانه می‌دانند. حسن یوسف باید در باغچه‌ای روشن و در نور غیر مستقیم خورشید یا در مکانی نیمه آفتابی پرورش داده شود. گونه‌های کم رشد و کوتاه این گیاه (15 تا 30 سانتی متر) حاشیه رنگارنگی در باغچه‌تان ایجاد می‌کند. می‌توانید از گونه بلند آن (تا90 سانتی متر) به عنوان پس زمینه‌ای چشمگیر برای باغچه خود استفاده کنید.
بسیاری از این گیاهان در برابر نور کامل خورشید دوام می‌آورند، اما در صورتی که در سایه پرورش داده شوند رنگ برگ‌ها تیره‌تر خواهد بود. این گیاه در گلدان نیز چهره بسیار زیبا و جذابی دراد.
با جدا کردن سرگل‌ها و چیدن شاخ و برگ‌های آن، این گیاه می‌تواند سال‌ها عمر کند.
این گیاهان عضو خانواده گزنه هستند، ولی آنها را عضوی از خانواده نعناع نیز می‌دانند اما مانند گزنه‌های رایج سوزش آور نیستند.
حسن یوسف در اندازه‌های مختلف فروخته می‌شود. گیاه کوچکی که تازه شروع به رشد کرده، ممکن است در مقایسه با گونه‌های بزرگ‌تر نسبتاً بی‌رنگ به نظر برسد و باعث شود که به سراغ گونه‌های بزرگ‌تر و جذاب‌تر بروید. هرچند ممکن است تصور کنید که گیاه جدیدتان رنگارنگ‌ترین حسن یوسف است، اما قوه نهانی نهال حسن یوسف را دست کم نگیرید! همین که نهال این گیاه به اندازه خاصی رشد کند، رنگ بیشتری به خود گرفته و ویژگی شاخ و برگ‌های آن بیشتر خواهد شد. شدت نوری که گیاه دریافت می‌کند نیز می‌تواند تاثیر مستقیمی بر رنگ شاخ و برگ‌ها داشته باشد. برخی از گونه‌ها ممکن است در نور کم بهترین رنگ را ارائه دهند و برخی دیگر در نور زیاد.
نورهای فلورسنت که در پرورش گیاه به کار می‌رود، ظاهراً رنگ‌ها ی تیره‌تر و جذاب تری به این گیاه می‌بخشد. اگر نیاز فوری به گونه‌های بزرگ‌تر ندارید، بهتر است گونه‌های کوچک‌تر را انتخاب کنید و رشد آنها را تماشا کنید.
پرورش حسن یوسف در خانه
حسن یوسف گیاه خانگی خوبی خواهد بود به شرطی که نور و غذای کافی دریافت کند. بهتر است گیاه‌تان را در مکانی روشن و در خاک دارای زهکشی سریع و خاک گلدان تجاری پرورش دهید. گلدان را هر روز در جایی که چندین ساعت نور روشن دریافت می‌کند (پنجره جنوبی) قرار دهید و برای اینکه برگ‌های آن رنگ خوبی داشته و پر پشت شوند، از نور مصنوعی استفاده کنید. حسن یوسف خودش را با دامنه وسیعی از دما‌ها تطبیق خواهد داد، این گیاه باید در دمای بالای 12. 7 درجه سانتیگراد نگهداری شود اما در دمای بین 21 تا 29 درجه بهترین رشد را خواهد داشت.
خاک گیاه را به طور یکنواخت مرطوب نگه دارید ولی آن را خیس نکنید. هر ماه گیاه‌تان را با کود مایع رقیق شده (مخلوط 50 در صدی) تغذیه کنید. برای جلوگیری از تخم ریزی گیاه شکوفه‌های گل باید کنده شوند (به هر حال سرگل‌ها اهمیتی ندارند). اگر به حسن یوسف اجازه تخم ریزی بدهید، عمرش تمام شده و پژمرده می‌شود.
برای جلوگیری از بلند شدن قد گیاه شاید لازم شود سر گیاه را بزنید. هر زمان که جوانه سر گیاه جدا شود، انرژی گیاه به سمت رشد افقی گیاه منحرف شده و گیاه‌تان پرپشت می‌شود.
حسن یوسف گیاه بادوامی است، بنابراین می‌توانید در صورت نیاز گیاه‌تان را حتی تا سطح خاک نیز هرس کنید.
پرورش حسن یوسف در باغچه
تا زمانی که دمای بیرون حداقل به 10 درجه سانتیگراد نرسیده است، حسن یوسف را نباید بیرون ببرید. اگرچه حسن یوسف معمولاً در نور کامل آفتاب دوام می‌آورد، اما وقتی در بیرون از خانه پرورش داده می‌شوند رنگ برگ آنها در نور نیمه سایه پر رنگ‌تر می‌شود.
این گیاهان را در فاصله 17. 5 سانتی متر از هم و در خاک مغذی، نمناک و خوب زهکشی شده با PH خنثی یا کمی قلیایی بکارید. هر ماه به آن کود مایع همه منظوره (10-10-10) بدهید.
برای پرپشت شدن گیاه وقتی ارتفاع گیاه به 10 تا 15 سانتی متر رسید، ساقه‌های مرکزی را بیرون بکشید و حتماً هنگام مشاهده جوانه گل‌ها، آنها را بکنید. در صورت خشک شدن خاک، برگ‌های آن پژمرده خواهد شد، اما معمولاً بعد از دادن آب به گیاه خیلی زود بهبود می‌یابد. گیاه‌تان را هنگام کشت کاملاً آبیاری کنید و سپس تمام بستر آن را برای حفظ رطوبت مالچ پاشی کنید. مالچ همچنین به گرم کردن و حفظ گرمای خاک کمک کرده و در نتیجه به گیاهانتان کمک می‌کند تا در خانه جدیدشان ثابت شوند.
مواظب شپشک‌های آردآلود (mealy bug)، شته، مگس سفید ونیز حلزون‌ها باشید.
تکثیر حسن یوسف‌های جدید
پرورش حسن یوسف از بذر واقعاً آسان و سریع است. بذرهای این گیا ارزان بوده، به آسانی در دسترس هستند و ظرف تنها 2 هفته جوانه زده و اولین رنگ‌های خود را نمایان می‌کنند. یکی دیگر از مزیت‌های پرورش حسن یوسف به این شیوه این است که هر پاکت گیاه حاوی رنگ‌های بسیار متفاوتی هستند. بذر‌هایی که از تولید کننده‌های مختلف گرفته شده، ممکن است دارای گونه‌های پیوندی مختلف نیز باشد. اگر قصد دارید از حسن یوسف به عنوان گیاه خانگی استفاده کنید، بذر آن را در هر موقع از سال می‌توانید در خانه بکارید. اگر می‌خواهید نهال آن را در باغچه بکارید، باید کشت آن را حداقل 10 روز قبل از اولین یخبندان در خانه شروع کنید تا زمانی که می‌توانید آن در بیرون از خانه بکارید، به خوبی رشد کرده باشد. بذر حسن یوسف بسیار کوچک است. آنها را باید در لایه‌ای از خاک گلدان مرطوب و استریل شده در سینی کم عمق بکارید و سپس با لایه نازکی از خاک لطیف روی آن را بپوشانید. بهتر است برای حفظ رطوبت تا زمان جوانه زدن بذر‌ها این سینی را با یک صفحه شیشه‌ای یا پلاستیکی بپوشانید.
سینی را در مکانی گرم (18 تا 24C) و روشن (نه نور کامل) قرار دهید. وقتی که نهال‌ها به اندازه کافی بزرگ شدند که بتوان به آسانی با آنها کار کرد، باید آنها را جدا کنید و در گلدان‌های مجزا بکارید.
به برگ نهال دست بزنید، هرگز ساقه آن را به دستتان نگیرید!
بعد از سپری شدن تمام خطرهای فصل یخبندان می‌توانید گیاه را بیرون از خانه قرار دهید.
قلمه زدن حسن یوسف
تکثیر حسن یوسف‌های تازه از طریق قلمه زدن، تقریباً به آسانی پرورش این گیاه از طریق بذر است. با قلمه زدن در هر زمانی از سال می‌توانید گونه یکسانی از حسن یوسف مورد علاقه‌تان را خلق کنید. اگر در فصل پاییز قلمه بزیند، قبل از یخبندان کشنده می‌توانید آن را به عنوان گیاه خانگی پرروش داده و ماه‌های زمستانتان را درخشان کنید.
در ماه اسفند یا فروردین چند قلمه بزنید و آنها را پرورش دهید تا وقتی هوا گرم شد به باغچه منتقلشان کنید.
حسن یوسف‌های مسن‌تر معمولاً برگ‌های کمتری دارند و به تدریج کمرنگ می‌شوند. تکثیر از طریق قلمه زنی گام بزرگی در جهت تازه کردن گیاهان پیر‌تر است. قلمه کوچک خیلی زود تبدیل به گیاه بهتری خواهد شد.
.: Weblog Themes By Pichak :.