گل پیازی چندساله شیپوری

نام علمی: جنس Zantedeschia

نام انگلیسی: Calla lily, Arum lily

خانواده: گل شیپوریان (Araceae)

گل شیپوری

گل های رنگارنگ شیپوری با برگ های کشیده لک دار، حس پویایی و شادی در بیننده می آفرینند. این گیاه علفی و گلدار در زادگاه خودش، جنوب آفریقا، گیاهی همیشه سبز است و در زمین های باتلاقی رشد می کند؛ و در نواحی سردتر، گیاهی خزان کننده است. بواسطه ساقه های زیرزمینی(ریزوم) خود به عنوان گیاهی چند ساله شناخته می شود.

برگ ها بسته به گونه یا واریته های مختلف بین 45-15 سانتیمتر طول دارند و در بسیاری از آن ها لکه های سفید رنگی بر روی پهنه برگ مشاهده می شود.    البته برگ ها در ابتدای رویش، سبز رنگ هستند و بعد از مدتی لکه های یاد شده، بر روی آنان تشکیل می شوند.

آنچه که ما به عنوان گل در این گیاه می شناسیم در واقع برگواره (Spathe) نام دارد. گل آذین (مجموعه گل های نر و ماده) اصلی گیاه در میان برگواره قرار دارد و اغلب زرد رنگ (گاهی نارنجی رنگ) است.

چندین گونه مهم گل شیپوری عبارتند از:

Z.aethiopica متداول ترین گل شیپوری است با رنگ های بیشتر سفید رنگ که به راحتی به یک متر ارتفاع می رسد. طول برگ ها به 45 سانتیمتر می رسد و در اواخر زمستان و طی بهار بیشترین میزان گلدهی روی می دهد.

Z.elliottiana با نام Golden Arum lily شناخته می شود که برگواره هایی زرد رنگ دارد و در طی تابستان گل می دهد.

 Z.rehmanniiهم در تابستان گل می دهد و رنگ گل ها صورتی رنگ مایل به ارغوانی است. حدود 40 سانتیمتر ارتفاع و 30 سانتیمتر عرض دارد. به سرما بسیار مقاوم است و تا منفی 25 درجه را تحمل می کند.

به غیر از گونه های طبیعی این گیاه، امروزه گونه های دورگه بسیاری تولید شده اند که به دورگه های رنگی معروف هستند، و امروزه گل شیپوری بواسطه همین دورگه ها و نه بواسطه گونه های طبیعی اش به عنوان گیاه زینتی شناخته میشود.

این گیاهان از نظر طیف رنگی بسیار متنوع هستند و مناسب کاشت در باغ و گلدان اند. حتی می توان از آن ها به عنوان گیاه آپارتمانی استفاده کرد. در این صورت هر چند گل نمی دهد ولی به عنوان گیاهی که برگ های زیبایی دارد، استفاده می شود. این گل ها (برگواره ها) با تنوع رنگ ها و اندازه ها در گونه های مختلف و دوام گل شاخه بریده در آراستن دسته گل ها و تزیین لباس جشن ها نیز کاربرد بسیاری دارند. فصل گلدهی اکثر این دورگه ها، تابستان است. ارتفاع آن ها در حدود 60 سانتیمتر است و نسبت به گونه های طبیعی کوچک تر و ظریف تر هستند.

نیازمندی های محیطی

خاک:

این گیاه خاک کمی اسیدی را دوست دارد و به زهکشی مناسب نیاز دارد و همچنین خاک این گیاه باید به گونه ای انتخاب شود که رطوبت را در خود نگه دارد و سریع خشک نشود. بنابراین برای خاک مناسب از دو قسمت پیت موس+دو قسمت خاک باغچه + یک قسمت شن یا پرلایت می توان استفاده کرد.

در کاشت این گیاه در خاک باید توجه داشت که در صورتی که عمق کاشت ریزوم ها کم باشد به ریزوم ها در صورت گرما استرس وارد می شود و همچنین کاشت عمیق باعث کاهش گلدهی می شود. در کاشت این گیاه در گلدان نیز باید توجه کرد که عمق گلدان حداقل 30 سانتیمتر باشد. 

آبیاری:

پس از کاشت گیاه کمی آب دهید. صبر کنید تا اولین جوانه زنی برگ ها را ببینید. پس از آن کمی بیشتر آب دهید. به همین صورت با افزایش برگ ها آبیاری را بیشتر کنید. در فصل سرما آبیاری را در حدی کاهش دهید که خاک، کمی رطوبت داشته باشد. به یاد داشته باشید محیط سرد و مرطوب از جمله دلایل اصلی پوسیدگی ریشه و ریزوم این گیاه است.

توجه داشته باشید که در صورت تابش طولانی نور آفتاب به گیاه، با آبیاری بیشتر، رطوبت خاک را حفظ کنید. در غیر این صورت به گیاه آسیب وارد خواهد شد.

نور:

 برای گلدهی به مکانی روشن با حداقل 6 ساعت نور مستقیم آفتاب نیاز دارد. در مناطق گرم بهتر است در طی فصل تابستان از آفتاب بعد از ظهر حفاظت شود.

در صورت نگه داری این گیاه در آپارتمان، آن را در محلی روشن قرار دهید.

دما:

با کاهش دما به زیر 12 درجه، برگسار این گیاه شروع به از بین رفتن می کند. در این مناطق گیاه نمی تواند همیشه سبز بماند. ریزوم های این گیاه به راحتی تا دمای منفی 10 درجه سالم می مانند و لازم نیست که آن را برای زمستان گذرانی از خاک در آورد.

این گیاه نسبت به دماهای بیش از 28 درجه حساس است و رشد آن متوقف می شود. در این زمان با استفاده از مالچ و آبیاری مانع از وارد شدن استرس گرمایی به ریزوم ها شوید. محیط گرم از جمله دلایل عدم گلدهی این گیاه است.

تکثیر:

اصلی ترین روش تکثیر این گیاه، تقسیم ریزوم گیاه است. زیرا به مرور زمان گیاهچه های کوچکی که در واقع پاجوش هستند در کنار گیاه مادری و از ساقه زیرزمینی شکل می گیرند موجب ازدحام بوته اصلی می شوند. در زمان استراحت گیاه و یا اگر گیاه همیشه سبز است در اوایل بهار ریزوم ها بیرون آورده می شود و بعد از تمیز کردن خاک اطراف ریزوم و ریشه ها نسبت به تقسیم آنان و کاشت هر قسمت در گلدانی جداگانه اقدام کرد. بر روی هر قطعه از ریزوم باید حداقل یک عدد جوانه وجود داشته باشد.

بیاد داشته باشید که ازدحام گیاه مادری یکی از دلایل عدم گلدهی گیاه نیز می تواند باشد.

گیاه دوساله قرنفل

نام علمی: Dianthus barbatus

نام انگلیسی: Sweet William

خانواده: میخَکیان  (Caryophyllaceae)

قَرَنفُل

با انبوهی از گل های زیبای قرنفل هم کنار? باغچه را می توان زیبا و چشم نواز کرد هم گلدانی از آن می تواند فضای پاسیو را شاد و سرخوش کند؛ جالب تر اینکه گل های آن نه تنها خوردنی بلکه خوش طعم نیز هستند.

قرنفل گیاهی چند ساله با عمر کوتاه است که به عنوان گیاهی زینتی دو ساله کشت می شود. بومی مناطق جنوبی اروپا و بخش هایی از آسیا است. هم خانواده بسیار معروف این گیاه، میخک است. ارتفاع این گیاه بین 30 الی 75 سانتیمتر است.

گل ها به شکل متراکم و به تعداد حداکثر 30 عدد در انتهای ساقه گل، شکل می گیرند. هر گل 3-2 سانتیمتر قطر و 5 عدد گلبرگ دارد. رنگ هایی مختلفی همانند سفید، صورتی، قرمز، ارغوانی و همچنین دو رنگ دارند.

گل ها می تواند معطر باشد اما نمونه های دورگه جدید این گیاه معمولاً عطر و بویی ندارند. گل های این گیاه برای پروانه ها بسیار جذاب هستند و آنها را به سمت خود می کشند.

زمان گلدهی این گیاه  اواخر بهار تا اوایل تابستان است .

برگ های قرنفل 10-4 سانتیمتر طول و 2-1 سانتیمتر عرض دارند.

***با چیدن گل های خشک شده، زمان گلدهی را طولانی تر کنید. همچنین ساقه هایی را که گلدهی داشته اند می توان تا حدود نیمی از ارتفاع آنان قطع کرد تا ساقه های جدید تولید کنند. اگر در پایان فصل گل دهی ساقه های گیاه را به شکلی کوتاه کنیم که یک سوم از ارتفاع آنان باقی بمانند گیاه در سال آینده (سال سوم) نیز می تواند به رشد خود ادامه دهد و گلدهی نسبتا خوبی داشته باشد.  

نیازمندی های محیطی

خاک:
خاک با زهکش خوب و مواد ارگانیک مانند خاک برگ و یا کود پوسیده دامی، رشد و گلدهی این گیاه را تضمین می کند؛ بنابراین می توان از مخلوطی همانند خاک معمولی+خاک برگ استفاده کرد و یا اینکه مخلوطی همانند خاک برگ+کوکوپیت+پرلایت را بکار برد. برای کوددهی این گیاه نیز می توان از کود کامل با فرمول 10-10-10 هر 4-3 هفته یکبار استفاده کرد.

آبیاری:

به آبیاری منظم و متوسط نیاز دارد. زمانی که سطح خاک خشک شد می توان گیاه را آبیاری کرد. آبیاری بیش از اندازه این گیاه و ماندگاری آب در خاک پای گیاه موجب پوسیدگی طوقه (ناحیه اتصال ساقه به ریشه)، زردی برگ ها و از بین رفتن گیاه می شود. آبیاری کم نیز در ابتدا موجب کاهش گلدهی گیاه، عدم رشد، خشک شدن برگ ها و کوچک ماندن گیاه می شود.

نور:
در مکانی با نور کامل آفتاب (حداقل 8 -6 ساعت نور مستقیم) به خوبی رشد می کند. نور کم محیط از جمله دلایل گل دهی کم این گیاه و رشد ضعیف آن است. در مناطقی که دمای تابستان بالا است وجود سایه در بعد از ظهر به شادابی و رشد و گل دهی بیشتر این گیاه کمک می کند.

دما:

وجود دمای خنک شبانه در حدود 15 درجه برای گل دهی این گیاه بسیار مطلوب است. به طور کل زمانی که بذرهای این گیاهان را در سال جاری بکاریم، گل دهی گیاهان حاصل از رشد بذرها بعد از گذران پاییز و زمستان و در سال بعد روی خواهد داد. به بیان دیگر این گیاهان نیازمند یک دوره سرما هستند تا بتوانند توانایی گل دهی را بیابند. این میزان سرما برای اکثر گیاهان در حد 10-5 درجه است اما از نظر زمانی متفاوت است. مثلاً برای قرنفل این میزان دما را به طور میانگین، 12 هفته گفته اند.

هر چند امروزه قرنفل های اصلاح شده و دورگه ای تهیه و به بازار عرضه شده اند که اصلاً نیاز سرمایی برای اینکه از حالت رویشی به زایشی بروند ندارند و در همان سال اول کاشت، گل می دهند.

 قرنفل در طی زمستان می تواند سرما را تا حدود منفی 23 درجه سانتیگراد  تحمل کند.

تکثیر:
ساده ترین روش تکثیر این گیاه از طریق کاشت بذر است. در واقع اگر شرایط مکانی و محل زندگی این گیاه مناسب باشد، هر ساله بذرهای آن، خود به خود در پای گیاه می ریزد و برای سالیان سال می توان در گوشه ای از باغ یا باغچه از داشتن این گیاهان لذت برد.

درختچه محبوبه شب

نام علمی: Cestrum nocturnum

نام انگلیسی: Lady of the night, Night Blooming Jasmine, Queen of the Night

خانواده: بادنجانیان  (Solanaceae)

محبوبه شب

سرِ شب های تابستان، عطر محبوبه شب در باغچه می پیچد و آنقدر  دلپذیر و آرام بخش است که هوش از سرتان می برد. باغ و باغچه در تاریکی شب، لطفِ روز را ندارند ولی حضور محبوبه شب این کلیشه را بهم می ریزد.

این گیاه، درختچه ای همیشه سبز است که البته در زادگاه خود تا ارتفاع 4متر هم رشد می کند. زادگاه آن شمال شرقی خلیج مکزیک و جزایر آنتیل است. ارتفاع آن در صورت کاشت در گلجا، به کمی بیش از یک متر خواهد رسید.

برگ های آن نازک و تخم مرغی–بیضی شکل با نوکی کوتاه است. طول برگ ها 20-6 سانتیمتر است و پهنایی بین 5-2 سانتیمتر دارند.

 گل های لوله ای شکل آن سفید-سبز  تا کرم رنگ هستند که در سراسر ساقه شکوفا شده و شب هنگام عطری قوی و شیرین را در هوا پراکنده می کنند. طول گل ها دو سانتیمتر و قطر آن ها تقریبا یک سانتیمتر است.

گیاه همیشه سبز آکوبا (شمشاد ژاپنی)

نام علمی: Aucuba japonica

نام انگلیسی: Spotted laurel, Japanese laurel, Japanese aucuba

خانواده: (Garryaceae)

شمشاد ژاپنی (آکوبا)

آفتابِ کم جانِ فصل های سرد، نور و حرارت را از باغچه دریغ می کند ولی گیاهان همیشه سبزی مثل آکوبا با میوه های سرخش در فصل پاییز، امیدهای باغچه را برای سرسبزیِ دوباره زنده نگه می دارند. شمشاد ژاپنی نه فقط خزان ندارد، برخی ارقامش با کک و مک های زرد درخشان نور گرم آفتاب را هم تداعی می کنند.

زادگاه این گیاه همیشه سبز زیبا، چین، تایوان . جنوب ژاپن است ولی به خاطر سازگاری به انواع آب و هوا ها و مقاومت به سرما و شوری خاک، در کنار همیشه سبز بودن آن؛ امروزه آن را در بیشتر نقاط جهان می توان دید. ارتفاع این گیاه بوته ای، به 3 متر و گستردگی آن به 2 متر خواهد رسید. همچنین سایه دوست بودن آن باعث می شود نگهداری آن در آپارتمان هم هواداران خودش را داشته باشد؛ و در گلدان ارتفاع گیاه تا یک متر خواهد رسید.

برگ هایی به طول 8-5 سانتیمتر و پهنایی بین 5-2 سانتیمتر دارد. برگ برخی از انواع این گیاه به رنگ سبز ساده است و در برخی انواع محبوب تر، لکه های زرد رنگ بر روی پهنه برگ وجود دارد. این شکل خاص برگ ها است که بسیار مورد توجه قرار گرفته و آن را تبدیل به گیاهی جذاب و زیبا کرده است.

***نکته جالب در مورد این گیاه این است که این گیاهان نر و ماده دارند و گیاهی که نر است گل های نر تولید می کند و گیاهی که ماده  است گل های ماده بر روی آن شکوفا می شود. گل ها 8-4 میلیمتر قطر دارند و چهار عدد گلبرگ ارغوانی رنگ دارند و 30-10 عدد از آن ها در گل آذین شکوفا می شوند. کاشت گیاه ماده و نر در کنار هم باعث تولید میوه هایی به رنگ قرمز در فصل پاییز می شود.

این گیاه نسبت به هوای آلوده شهری مقاوم است. باید توجه داشت که قسمت های مختلف این گیاه سمی است و خوردن آن باعث مسمومیت می شود.

نیازمندی های محیطی

خاک:
در یک خاک غنی با زهکش خوب می تواند رشدی سریع تر داشته باشد. با این وجود این گیاه نسبت به فقر غذایی خاک مقاوم است. همچنین در خاک های رسی هم به خوبی رشد می کند. ترکیبی از شن و خاک برگ و خاک رس بستری مناسب برای این گیاه است.

آبیاری:

مرطوب نگه داشتن بستر خاک گیاه، به رشد سریع و شادابی گیاه کمک می کند. با این وجود گیاهان چند ساله کاشته شده در خاک که به خوبی استقرار یافته اند مقاومت بالایی در مقابل کم آبی دارند. به یاد داشته باشید گیاهان کاشته شده در گلدان مقاومت کمتری نسبت به خشکی کشیدن دارند. همچنین از غرقابی کردن این گیاه بپرهیزید.

در فصول سرد آبیاری را باید کاهش داد. آبیاری بیش از اندازه بخصوص در طی روزهای سرد و مرطوب زمستانه موجب سیاه شدن برگ ها و حتی شاخه ها می شود. اگر این مشکل پیش امد گیاه را آب ندهید تا بستر کاشت تا حدودی خشک شود.

نور:

این گیاه به خوبی در مکانی نیم سایه یا سایه کامل رشد می کند و  این سایه موجب رشد انبوه گیاه می شود. ایده آل آن، مکانی سایه روشن و پر نور است. هر چند اشعه های ملایم آفتاب در صبحگاه ضرری برای گیاه ندارند اما تابش نور مستقیم آفتاب در مواقع دیگر بخصوص در طی روزهای گرم تابستان و یا عصر هنگام در فصل زمستان موجب سوختن و سیاه شدن برگ ها می شود و برگ های جوان به این مسئله حساس تر هستند.

دما:

این گیاه در بازه دمایی 18-7 درجه سانتیگراد به خوبی رشد می کند و این گیاه به راحتی تا منفی 15 درجه سانتیگراد را هم تحمل می کند. حتی ارقامی از این گیاه تا منفی 23 درجه را هم تحمل می کنند.

گیاهان گلدانی را در داخل خانه در نزدیکی منابع تولید گرما همانند گاز آشپزخانه، پکیج، بخاری یا شوفاژ قرار ندهید و در روزهای گرم تابستان نیز از پنجره دور نگهدارید. در روزهای گرم حتما گلدان را در محلی خنک قرار دهید. دمای گرم محیط باعث ظهور لکه های سوخته و سیاه رنگ بر روی برگ ها می شود.

هرس:
با سرزنی و هرس به راحتی می توان این گیاه را به اندازه و فرم مورد نظر حالت داد. بهتر است این کار در اوایل بهار انجام شود. همچنین برای اینکه گیاه بیشتر به شکل بوته رشد کند می توان ساقه ها را سرزنی کرد تا رشد شاخه های جانبی تحریک شود.

گاهی در ارقام ابلق این گیاه که برگ های رنگین دارند شاخه هایی بوجود می آید که برگ های سبز ساده دارند این شاخه ها را جدا کنید.

تکثیر:

با تهیه قلمه هایی به طول 20-15 سانتیمتر از انتهای شاخه های جوان حاصل از رشد فصل جاری در بهار یا تابستان؛ و کاشت آن در مخلوطی سبک، به راحتی می توان این گیاه را تکثیر کرد.

گیاه بالارونده پیچک کاردینال

نام علمی: Ipomoea × sloteri

نام انگلیسی: Cardinal Climber

خانواده: پیچک سانان (Convolvulaceae

پیچک کاردینال

گل های این پیچک زیبا به رنگ قرمزی نزدیک به رنگ لباس کاردینال های کاتولیک و به شکل ستاره های درخشان سرخی هستند که سراسر تابستان بر ساقه ها چشمک می زنند. این گیاه زیبا در طبیعت نبوده و پیدایش آن حاصل دورگه گیری بین پیچک اسکارلتI.hederifolia و پیچک سرو چمان I.quamoclit است.

گل این گیاه، قرمز رنگ و شبیه دو گونه والد خود، کوچک و قیفی شکل است. مرکز گل سفید رنگ است و پنج گلبرگ آن که هر یک از دو جانب به گلبرگ کناری خود چسبیده اند، شکل ستاره ای پنج گوش به آن می دهد.

شکل برگ آن ترکیبی زیبا از دو گونه والد خود می باشد. ترکیب برگ های قلبی شکل (اسکارلت) و سوزنی شکل (سرو چمان) هر یک از والدین، برگسارهایی به شکل پنجه های کشیده و ظریف به رنگ سبز روشن بوجود آورده که اگر جلوه گری شان از ستاره های قرمز و کوچک گل ها بیشتر نباشد، کمتر نیست.

ارتفاع این پیچ به راحتی به بیش از 4 متر می رسد و گستردگی آن بسته به قیم یا اجسامی که بتواند بدور آن بپیچد متفاوت است. احتیاج به هرس ندارد و به راحتی به قیم یا شی حائل آن، می توانید آن را حالت دهید.

گلدهی آن از اوایل تابستان شروع و تا اولین سرمای پاییزی ادامه دارد.

نیازمندی های محیطی

خاک:

در هر نوع خاکی به خوبی رشد می کند. به خاک های سنگین کمی پیت ماس اضافه کنید تا زهکش آن بهتر شود. خاک مناسب آن ترکیبی از خاک برگ و خاک معمولی باغچه است. استفاده از خاک برگ به جای کود دهی نتیجه بهتری در گلدهی دارد.

آبیاری:

با این که گیاه کاشته شده ای که در وضعیت تثبیت هست نسبت به خشکی مقاوم است، برای بالندگی به رطوبت متوسط و همیشگی خاک نیاز دارد.

این گیاه را زمانی آبیاری کنید که سطح خاک تا عمق 3-2 سانتیمتری خشک شده باشد.

نور:
به نور مستقیم و زیاد آفتاب برای حداقل 8-6 ساعت در روز احتیاج دارد. با این که نور صبحگاه تا ظهر بر نور عصر ارجحیت دارد و سایه بعد از ظهر برای آن خوب است ولی در مکانی که نور زیاد و همیشگی آفتاب هست، با آبیاری منظم می توان گیاهی شاداب داشت.

دما:

بهترین رشد برای این گیاه زمانی است که دمای خاک بالاتر از 18 درجه شده باشد. در گرمای زیاد و وجود نور مستقیم و طولانی آفتاب با آبیاری منظم گیاه را شاداب نگه دارید.

تکثیر:
از طریق کاشت بذر، این گیاهان به آسانی تکثیر می شوند. چون این گیاهان جابجایی را دوست ندارند بهتر است بذر آن ها را به صورت مستقیم در اوایل بهار کاشت.

***گیاه دورگه دیگری با نام علمی Ipomoea × multifida حاصل دو رگه گیری بین سرو چمان I.quamoclit و پیچک نیلوفری قرمز I.coccinea است که شبیه Ipomoea × sloteri است که آن هم به نام پیچک کاردینال نام گرفته است.