انواع پیاز 

مهندس طالبی، پیازها را با توجه به زمان گل دهی به چهار دسته تقسیم می کند: پیاز بهاره، پیاز تابستانه، پیاز پائیزه و زمستانه. به گفته وی زمان کاشت پیاز بهاره، اواخر پائیز و اوایل زمستان است که در فصل بهار می توان شاهد گل دادن آن بود. نرگس، لاله و سنبل از این دسته از گل های پیازی بهاره هستند.

دسته دوم، پیاز تابستانه است، زمان کاشت آنها فصل بهار است و می توان در تابستان گل دادن آنها را شاهد بود. گلایل، سوسن، مریم، اختر، کوکب و گل شیپوری در این گروه قرار دارند. دسته سوم این گل ها مانند آلاله، زعفران پیاز پائیزه دارند. فصل کاشت آنها اوایل تابستان است و در پائیزه گل می دهند. پیاز زمستانه را نیز در فصل پائیز می کارند تا زمستان گل بدهد مانند زعفران زینتی.

? نگهداری پیاز

مونا پوردلان، کارشناس کشاورزی در مورد شرایط نگه داری گل های پیازی می گوید: هر کدام از گل های پیازدار دوره استراحت معینی دارند. دوره استراحت این گیاهان از زمان زرد و پژمرده شدن برگ هایشان شروع می شود که در این زمان لازم است به تدریج آبیاری آنها را کم کرده و پس از خشک شدن کامل، به آن آب نداد. در سال اول، پس از خشک شدن کامل برگ ها پیاز اصلی، دیگر مواد غذایی ندارد بنابراین احتیاج به یک دوره استراحت برای تولید پیازچه های فرعی دارد. به این ترتیب بدون آن که آن را از خاک خارج کنند در محیط بیرون از خانه قرار داده و سطح خاک آن را با ماسه بپوشانند تا فضای داخل خاک کاملاً تاریک شود و پیاز جوانه نزند. رطوبت لازم را نیز از باران دریافت خواهد کرد لذا نیاز به آبیاری ندارد. وی می افزاید: در مواقعی که محل نگه داری این دسته از گل ها، باغچه باشد باید پس از خشک شدن برگ ها، روی پیاز را به وسیله برگ های پوسیده باغچه یا ماسه پوشانده تا در مقابل سرما محافظت شوند.

دوره استراحت برخی پیازها مانند پیاز لاله متفاوت است. طالبی در این مورد می گوید: شرایط نگه داری پیاز لاله به این ترتیب است که پس از زرد و خشک شدن برگ ها، در اوایل مهرماه، پیازچه های آن را جدا کرده و در یک سبد بیرون از خانه قرار داده تا رطوبت آن تبخیر شود، سپس آن را در یک پاکت کاغذی قرار داده و در محیطی خشک که نور و رطوبت وجود نداشته باشد با درجه حرارت 4 تا 9 درجه سانتی گراد مانند زیرزمین نگهداری کنید.

? تکثیر

تکثیر گل های پیازی از طریق پیاز است بطوری که پس از گذشت دوره استراحت باید پیاز را از خاک درآورده و پیازچه های اطراف آن را جدا کرد. هر پیازچه را در یک گلدان جداگانه کاشته و روی آن را با ماسه بپوشانید تا محیط تاریکی برای آن فراهم شود و نزدیک فصل گل دهی آن به مکان پرنور و گرم منتقل کرد. پوردلان در مورد نقش سرما بر رشد و گل دهی پیازها می گوید: سرما نقش مهمی بر رویش پیاز دارد بطوری که پیازها باید در دوره استراحت خود سرما ببینند تا گل بدهند در غیراین صورت سبز خواهند شد ولی گل نخواهند داد.

? پیش رس کردن

یکی از خواص جالب گل های پیازی، قابل پیش رس شدن آنهاست بطوری که می توان شرایطی را برای پیاز فراهم کرد تا زودتر از موعد جوانه بزند و گل بدهد. مهندس پوردلان در مورد نحوه پیش رس کردن پیاز می گوید: ابتدا لازم است پیازچه ای که از پیاز اصلی جدا شده است در یک گلدان جداگانه کاشته و به مدت شش تا هفت هفته گوشه باغچه یا باغ قرار داد تا استراحت کند. در این فاصله رطوبت مناسب را برای آن فراهم کنید تا جوانه بزند. پس از آن، گلدان را به گلخانه برده و دمای گلخانه را در حدود 10 درجه سانتی گراد تنظیم کنید. اگر دمای اتاق نیز حدود 10 درجه سانتی گراد باشد و رطوبت گلدان تأمین شود می توان آن را در اتاق نگهداری کرد.

پس از چند روز باید گلدان را نزدیک پنجره برد تا نور بیشتری به آن برسد. در عرض چند هفته شکوفه ها شروع به باز شدن می کنند، در این زمان است که باید گلدان را در محیط روشن، دور از نور مستقیم خورشید و حرارت بخاری و شوفاژ قرار داد و دمای مناسب یعنی 16 تا 21درجه سانتی گراد را برای آن فراهم کرد. گلدان را هر چند روز یک مرتبه باید چرخانید تا نور به همه قسمت های گلدان برسد.

? آبیاری

آبیاری گل های پیازی نیز باید به صورت منظم انجام شود تا سطح خاک همیشه مرطوب باشد. در مقابل، آبیاری بیش از حد گلدان نیز باعث پر شدن فضای بین ذرات خاک شده در نتیجه خاک حالت باتلاقی و اسیدی به خود می گیرد که باعث صدمه به ریشه گیاه شده و ریشه را می پوساند. طالبی در مورد خصوصیات پیاز مناسب می گوید: هنگام خرید باید دقت شود، پیاز زخمی، نرم، یخ زده، سیاه، پوسیده، پوک و چروکیده نباشد. پیاز خوب سالم، تمیز و پاک بوده و پوسته موجود در سطح آن کامل و سالم است. قطر پیاز باید نه خیلی درشت و نه خیلی ریز باشد.

? نحوه کاشت

عمق کاشت پیاز نیز باتوجه به سایز آن متفاوت است و بطور معمول عمق گودال را باید یک و نیم تا دو برابر قطر پیاز در نظر گرفت، اما بطور دقیق تر عمق کاشت مناسب برای زنبق 5 تا10 سانتی متر، نرگس 5 سانتی متر، زعفران 5 تا 8 سانتی متر، گلایل 10 تا 15 سانتی متر و سنبل و لاله 10 تا 15 سانتی متر است. کوددهی نیز یک بار به فاصله 15 تا 20 روز مفید است. در این صورت می توان از کودهای مایع که سه عنصر حیاتی برای گیاه یعنی پتاسیم، فسفر و ازت (NPK) را داشته باشد استفاده کرد و به صورت مخلوط با آب روی برگ ها اسپری کرد. پوردلان در مورد نحوه کاشت پیاز می گوید: سایز گلدان با توجه به درشتی و ریزی پیاز متفاوت است. ته گلدان را مقداری سنگ درشت، خرده سفال یا پوکه معدنی ریخته تا آب ته گلدان جمع نشود و زهکشی مناسبی داشته باشد.

بهتر است مقداری خرده زغال نیز روی آن بریزید تا مانع از رشد قارچ و باکتری شود. روی زغال را مخلوطی از خاک برگ پوسیده، کود حیوانی پوسیده و شن به نسبت مساوی ریخته تا نصف گلدان پر شود. پیاز را روی خاک قرارداده و روی آن باید مخلوط خاک باغچه، کود پوسیده و ماسه به نسبت مساوی ریخت و یک سانتی متر از لبه فوقانی گلدان را برای آبیاری خالی گذاشت، سپس خاک اطراف پیاز را کمی فشار داده و آن را آبیاری کرد. مهندس طالبی در مورد پرورش پیازچه ها می افزاید: پیاز مرغوب قطری حدود 12 سانتی متر دارد و هر چه پیاز قوی تر باشد، گل دهی آن نیز بهتر است بنابراین توصیه می شود غنچه گل پس از گل دهی پیازچه ها به مدت سه الی چهار سال قطع شود تا موادغذایی پیاز به غنچه نرسد و پیاز رشد کند.

? نرگس

باتوجه به این که فصل گل دهی گل های پیازی متفاوت است با کاشت چند نوع از آنها می توان باغچه ای همیشه زیبا داشت. نرگس نیز از جمله گل هایی است که دوگونه است، نرگس شیپوری و نرگس امام زمان. نرگسی که بومی مدیترانه است و دارای گلبرگ های کوچک سفید رنگ با گل های معطری است. این نوع نرگس اواخر پائیز تا اواسط بهار گل می دهد. نرگس شیپوری نیز بومی اروپا است و دارای گلبرگ های زردرنگی است که تمایل به خم شدن دارند. فصل گل دهی آنها نیز اواخر زمستان یا اوایل بهار است. مهندس طالبی در مورد شرایط نگهداری آن می گوید: نرگس مقاوم به سرما است و پیاز آن چندین سال در باغچه می ماند. نرگس برگ های نواری عمودی شکل دارد که از میان برگ ها، ساقه هایی که منتهی به یک یا چند گل می شود، بیرون می آید. خاک مناسب برای رشد آن، خاک سبک و غنی با زهکشی مناسب است که باید در محل آفتابی یا سایه آفتاب قرار گیرد.

? زنبق

پوردلان در مورد زنبق می گوید: زنبق مقاوم به سرما است و به مکانی آفتابی، خاک سبک شنی و غنی از هوموس نیاز دارد. فصل گل دهی آن از فروردین تا اواخر خردادماه است و ازدیاد آن از طریق تقسیم پیاز در خردادماه تا شهریورماه و پس از پایان گل دهی است ولی هوموس را بقایای گیاهان و جانوران پوسیده که مواد آلی بسیار زیادی دارند تعریف می کنند که می توان آن را جداگانه خریداری کرده و به خاک گلدان افزود.

? سنبل

سنبل از گیاهانی است که مراقبت بیشتری نیاز دارد و نباید به آن آب زیادی داد زیرا رطوبت زیاد، پیاز را از بین خواهد برد. سنبل به مکان روشن تا نیمه آفتابی همراه با خاک سبک و زهکشی خوب نیاز دارد. مقاوم به سرما است و لازم است هفته ای یک مرتبه گلدان را با کود مایع تقویت کرد. تکثیر آن نیز از طریق تقسیم پیازچه ها در مهرماه می تواند انجام شود.

? لاله

لاله نیز از گروه گل های پیازدار است که پیاز آن ضخیم و تخم مرغی شکل است و پوسته قهوه ای رنگی آن را احاطه کرده است. برگ های آن بلند و نیزه ای شکل با رنگ سبز تیره است. رنگ گل آن متنوع قرمز، زرد، سفید و بنفش رنگ است. خاک سبک با زهکشی مناسب و محل روشن آفتابی لازم دارد. تکثیر آن از طریق جداسازی پیازچه های اطراف پیاز و گل دهی نیز از اوایل فروردین تا اواسط اردیبهشت است.

? گلایل

گلایل نیز در نواحی سردسیر خصوصاً دماوند رشد خوبی دارد. پیاز آن اگرچه ظاهراً شبیه پیازهای معمولی دیگر است ولی فاقد برگ های گوشتی است و در مجموع یک ساقه محکمی را تشکیل می دهند که گره ها و فاصله بین گره ها را در بردارد. پوردلان در این باره می گوید: تکثیر گلایل از طریق پیازهای توپر در اوایل اردیبهشت ماه است و باتوجه به نوع و گونه آن، دوره کاشت تا برداشت 50 تا 70 روز طول می کشد، بنابراین تاریخ کاشت آن را به نحوی تنظیم می کنند تا محصول گل بتدریج به دست آید. به این ترتیب در بهار هر 20 روز یکبار آن را می کارند.

? زعفران

مکان اصلی کشت برای زعفران، شهر مشهد و قائنات است و در تهران بندرت رشد می کند ولی در شرایطی مانند گلخانه می توان آن را پرورش داد. پوردلان در این باره می افزاید: خاک مناسب برای آن خاک رسی شنی است یعنی خاکی که مقدار بیشتری رس داشته باشد. پیازها باید در خاک و در فاصله 15 تا 20 سانتی متر قرار داشته باشند و در عمقی برابر30 تا 40 سانتی متر کاشته شوند. توجه داشته باشید غلاف زعفران حتماً در خاک قرار گیرد و باتوجه به این که کشت آن به صورت دیم است باید آن را بطور منظم آبیاری کرد البته به مقدار کم ولی دفعات زیاد، بطوری که سطح خاک همیشه نیمه خشک و رنگ روشنی داشته باشد. تکثیر آن نیز از طریق پیاز توپر ممکن است.

مقدمه

شرایط ایجاد شده در گلخانه بهتــــرین وضعیت را برای استقرار انواع حشرات و کنه‌های آفت بوجود می‌آورد. افزایش سریع جمعیت آفات در گلخانه گاهی اوقات آنچنان غاقل‌گیر کننده است که تنها یک مدیریت کارآمد می‌تواند از خسارت آنها به محصول جلوگیری کند. برای کنترل آفات در گلخانه استفاده بی‌رویه از سموم دفع آفات راه حل مناسبی نیست و به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. مدیریت صحیح آفات گلخانه بیشتر بر استفاده از روشهای پیشگیری استوار است. زیرا این روشها به مراتب آسان تر و کم‌هزینه‌تر از روشهای مبارزه با آفات پس از ظهور آنها در گلخانه است.

پیشگیری از وقوع آفات عمدتا بر رعایت اصول بهداشت زراعی متکی است که شامل نابودی یا حذف نه تنها مواد آلوده به آفت بلکه کلیه منابع بالقوه آلودگی می‌باشد. عملیات پاکسازی می‌بایست هم در داخل گلخانه و هم در اطراف آن انجام گیرد و در هر مرحله از تولید محصول می‌بایست انجام‌پذیر باشد. رعایت اصول بهداشتی در گلخانه فرآیندی مداوم و در تمام طول سال است.

مراحل حفاظت و پیشگیری از آفات

مرحله تولید نشاء و کاشت

در این مرحله می‌توانید از تله‌های زرد چسبنده به ابعاد 13×8 سانتیمتر ( یک تله برای هر50 تا 100 متر مربع) برای ردیابی اولیه مگسهای سفید ، تریپس‌ها و شته‌ها استفاده کنید. این تله‌ها می‌بایست درطول راهروهای داخل گلخانه ، نزدیک در و پنجره‌ها و محلهای ورودی هوا نصب شود و حداقل هفته‌ای یکبار مورد بازدید قرا گیرد. علاوه بر بازدید تله‌ها بهتر است بوته‌های نشاء یا گیاهچه‌ها را نیز به صورت هفتگی از نظر وجود کنه یا شته بررسی کنید.

وجود کنه‌های تار عنکبوتی را می‌توانید از طریق مشاهده مستقیم کنه بر روی گیاه یا مشاهده آثار خسارت آن مشخص نمایید. بر اثر تغذیه کنه‌های دو نقطه‌ای (کنه‌های تار عنکبوتی) نقاط زرد رنگی در سطح برگ بوجود می‌آید. از آنجایی که تله‌های زرد تنها برای ردیابی حشرات بال‌دار قابل استفاده است ردیابی آفات بی‌بالی مانند کنه‌ها و یا شته‌های بی‌بال به صورت مشاهده مستقیم در نشاء یا گیاهچه بسیار مهم است.

شته‌ها بیشتر در زیر برگها یا اطراف جوانه‌های رویشی و زایشی گیاه مستقر می‌شوند و از طریق وجود پوسته‌های سفید رنگ آنها و یا ترشحات چسبنده براق آنها به نام عسلک بر روی اندامهای مختلف گیاه قابل ردیابی هستند. علفــــهای هرز می‌توانند منبع مهمـــی برای استقرار حشرات و کنه‌ها در طول سال باشند. بنـــابراین می‌بایست کلیه علفهای هرز داخل و اطراف گلخانه را نابود کنید. از قرار دادن هر گونه گیاه زینتی در اطراف نشاء‌ها یا گیاهچه‌های جوان خودداری کنید زیرا این نوع گیاهان نیز می‌توانند به صورت منبعی برای استقرار آفات عمل کنند.

مرحله تولید محصول

در این مرحله عملیات توصیه شده در طی مرحله قبل می‌بایست ادامه یابد.

    * کلیه بقایای گیاهی را از مسیر راهروها و مسیر آبیاری به سرعت جمع آوری کنید و هیچگونه توده زباله را داخل و یا نزدیک گلخانه به حال خود رها نکنید.

    * به منظور جلوگیری از گل آلوده شدن و مرطوب شدن سطح خاک که محل مناسبی برای تکثیر مگسهای پوسیده‌خوار ایجاد می‌کند. خاک را به خوبی زهکشی کنید.

    * هرگز گیاهان متفرقه مانند انواع گیاهان زینتی و درختچه‌ها را داخل گلخانه قرار ندهید چرا که اینها به عنوان پناهگاههای جایگزین برای حشرات ، کنه‌ها و سایر آفات عمل می‌کنند.

    * در جاهایی که امکان‌پذیر است از توریهای محافظ استفاده کنید تا از ورود حشرات جلوگیری شود استفاده از توری یک راه موثر و ساده برای جلوگیری از ورود آفات درشت مانند انواع پروانه‌های آفت ، سوسکها ، زنبورها و سن‌ها به داخل گلخانه است.

    * حداقل یک محوطه به پهنای 10 متر فضای عاری از هر گونه گیاه یا چمن‌زنی شده در اطراف گلخانه ایجاد کنید.

مرحله پایان برداشت محصول

در صورتی که بوته به حشرات و کنه‌های آفت آلوده شده باشد بلافاصله پس از آخرین برداشت محصول و قبل از حذف بوته‌ها اقدام به مبارزه با آفت نمایید تا جمعیت انتقالی آفت از یک دوره کشت به دوره دیگر نابوده شده یا به حداقل برسد. این کار فرصت باقی ماندن و پخش یا پنهان شدن آفت را در درزها و شکاف گلخانه و دیگر جاهای امن آن به حداقل می‌رساند. روشهای مبارزه با آفات در این مرحله می‌تواند شیمیایی و یا غیر شیمیایی باشد.

استفاده از یک آفت‌کش مناسب قبل و پس از حذف بوته‌ها از داخل گلخانه معمولا منجر به از بین رفتن بخش عظیمی از جمعیت حشرات و کنه‌ها می‌شود. از توصیه‌های کارشناســان در این مورد استفاده کنید. پس از مصرف آفت‌کشها و قبل از ورود به داخل گلخانه از انجام تهویه مناسب و کافی در داخل گلخانه اطمینان حاصل کنید. درجه حرارتهای بالا به صورت یکنواخت و سراسری حداقل به میزان 40 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی کمتر از 50 درصد به مدت حداقل 3 تا 4 روز بطور موثری حشرات و کنه‌ها را کنترل خواهد کرد.

پس از حذف بوته‌ها این روش می‌تواند تکرار شود. این روش در ماههای گرم تابستان به آسانی و با هزینه کمتری قابل اجرا است. پس از اجرای روشهای فوق‌الذکر و حذف بوته‌ها می‌بایست با استفاده از تله‌های زرد چسبنده آفات بال‌دار احتمالی از قبیل تریپس‌ها ، مگسهای سفید و شته‌ها ردیابی شوند. بطور منظم این تـله‌ها را بازدید کنید و اگر آفتی مشاهده کردید با استفاده از یک روش مناسب ضربه دیگری به آن وارد کنید.

روشهای مختلف ضد عفونی بستر کشت

ضد عفونی خاک با استفاده از بخار

برای گرفتن نتیجه بهتر از این روش بهتر است خاک تا عمق 15 تا 20 سانتیمتر به خوبی زیرورو شده و رطوبت آن در حد مناسبی باشد. از دماسنجهای خاک برای اطمینان از گرم شدن خاک در حدود 80 درجه سانتیگراد و به مدت 30 دقیقه اطمینان حاصل کنید اگر درجه حرارت یا مدت زمان آن افزایش یابد ممکن است مشکلاتی از قبیل افزایش املاح یا از بین رفتن آمونیاک خاک پیش بیاید.

ضد عفونی خاک با استفاده از گازهای شیمیایی

گاز متیل بروماید به عنوان مرسوم‌ترین مــاده شیمیایی جهت ضد عفونی خاک بکـــار می‌رود. گاز‌دهی می‌بایست در خاکی که حداقل تا عمق 15 سانتیمتر به خوبی زیرورو شده است و حرارت آن حداقل 15 درجه سانتیگراد بوده و از رطوبت مناسبی برخوردار است انجام شود. پس از گازدهی خاک می‌بایست به خوبی به مدت 3 تا 7 روز هوادهی شود چرا که این گاز برای گیاهان و پستانداران بسیار سمی است.

متیل بروماید نباید قبل از کشت محصولاتی که برگهای آن مورد استفاده قرار می‌گیرد مانند کلم استفاده شود. زیرا بروماید بیشتر در برگها و ساقه‌های گیاه تجمع پیدا می‌کند. برای ضد عفونی خاک بخار دادن مزیت بیشتری نسبت به گاز دهی دارد زیرا علاوه بر نابودی اکثر آفــات با این روش هیچ گونه اثر سمی پس از مصرف از خود بجای نمی‌گذارد. علاوه بر این کشت محصول می‌تواند بلافاصله پس از سرد شدن خاک و آبیاری انجام شود.

ضد عفونی خاک با استفاده از انرژی خورشیدی

با استفاده از انرژی خورشیدی به عنوان یک منبع انرژی ارزان می‌توان تا حد بسیار زیادی آفات و عوامل بیماری‌زای خاک‌زی و همچنین بذر علفهای هرز را نابود کرد. بهترین زمان برای اینکار ماههای گرم تابستان است. مانند دو روش قبل بهتر است زمین قبل از اجرای روش به خوبی زیرورو شده و رطوبت آن در حد مناسبی باشد.

سپس سطح خاک توسط یک لایه بدون درز و روزنه از جنس پلاستیک شفاف که از آن نور عبور کند پوشانده می‌شود. برای بررسی بهتر تغییرات درجه حرارت در عمقهای مختلف می‌توان از دماسنجهای خاک استفاده کرد. توصیه می‌شود قبل از کشیدن پلاستیک روی خاک مقداری کود دامی تازه با خاک مخلوط شود تا اثر آفت‌کشی این روش افزایش یابد.