گیاه پوششی گل ناز رونده

نام علمی:.Lampranthus L

نام انگلیسی: Trailing ice plant

خانواده: علف فرشیان  (Aizoaceae)

گل ناز رونده

گل ناز رونده  گیاهی همیشه سبز، چند ساله با ساقه های علفی است. ارتفاع گیاه در بعضی گونه ها 60-45 سانتیمتر و در بعضی گونه ها 30-15 سانتیمتر است. و قطر گل ها تا 5 سانتیمتر هم می رسد.

برگ ها آبدار، سه وجهی تا استوانه ای شکل هستند. رنگ برگ ها سبز مایل به خاکستری-نقره ای به طول 7-5 سانتیمتر و شبیه به انگشتان دست یک نوزاد می باشد. گاهی رگه هایی به رنگ قرمز نیز در رنگ سبز برگ مشاهده می شود که رنگ مایل به قرمز ساقه های جوان جذابیت زینتی برای این گیاه به ویژه در اواخر زمستان فراهم می آورد.

هر گل منفرد در انتهای شاخه ظاهر شده و دارای چندین گلبرگ باریک، طویل و رنگی است. بیشتر گونه ها دارای رنگ صورتی است ولی رنگ های ارغوانی، قرمز، زرد، نارنجی و سفید هم در بعضی گونه ها وجود دارد. زمان گلدهی بسته به گونه ها از اوایل بهار تا اوایل پاییز می تواند ادامه داشته باشد.

گل ناز رونده با توجه به مقاومت به خشکی، شوری، باد و سرعت رشد بالا از گیاهان محبوب در جامعه باغبانی به حساب می آید. این گیاه مناسب برای باغ های صخره ای، ساحلی و خشک منظری است.

از گونه های معروف آن می توان برای رنگ صورتی به گونه  L.productus  و  L.roseus  و برای رنگ نارنجی گونه  L.aurantiacus  و  L.aureus  نام برد. گونه “L.alpine” هم قرمز رنگ است.

نیازمندی های محیطی

خاک:

در صورت داشتن زهکش خوب در هر خاکی به خوبی رشد می کند. در خاک های فقیر یا شور هم خوب رشد می کند.

آبیاری:
مقاوم به خشکی است و به آبیاری زیاد، حساس است. در اغلب مناطق هفته ای یک بار و در مناطق گرم یا بیابانی هفته ای دو مرتبه آبیاری کافی است.

نور:
به آفتاب کامل نیاز دارد. برای کاشت در نیم سایه مناطقی با گرمای زیاد و خشک

نیز مناسب است.

دما:

در زمستان، یخبندان های سبک را به خوبی تحمل می کند. در مناطق بسیار سرد، گیاه را به صورت یکساله کشت می کنند. در دوره های طولانی سرما اگر رطوبت خاک زیاد باشد، ریشه صدمه می بیند.

تکثیر:
روش تکثیر آن قلمه نرم ساقه در هر زمان از سال به جز در زمان گلدهی آن است. این گیاه چند ساله دارای طول عمر کوتاهی است و در سال سوم بهتر است با قلمه های جدید جایگزین شود.

***جنس Lampranthus دارای گونه های بسیاری است که شباهت های گونه ها به همدیگر و تعداد زیاد آن ها و همچنین دورگه های تولید شده باعث شده وارد شدن به بحث گونه ها مقدور نباشد. لازم به توضیح است که تعدادی از این گل ها در باغ های فروش گل، به نام های مختلفی همچو  “ناز فرانسوی ” و … به فروش می رسند. در کل به کلیه گونه های این جنس به اختصار “گل ناز رونده” نام دادیم و توضیحات بالا مربوط به گونه هایی است که کوتاه تر بوده و به عنوان گیاه پوششی زینتی مورد استفاده قرار می گیرد.

گیاهان خانواده علف فرشیان (Aizoaceae) را اغلب  با نام رایج گل یخ (Ice plant) در انگلیسی می شناسند؛ ولی در فارسی مجموعه گونه های این  گیاهان را  به نام “گل ناز” می شناسند.  نام  “گل یخ“  در فارسی نامی انحصاری برای درختچه chimonanthus است.

گیاه بالارونده پیچک سیاه چشم

نام علمی: Thunbergia alata

نام انگلیسی: Black-eyed Susan vine

خانواده: تیره پای خرس  (Acanthaceae)

پیچک سیاه چشم

گل های زیبا و گیرای پیچک سیاه چشم، با ظاهر ساده پنج گلبرگی و رنگ های شاد، شبیه اولین گل هایی هستند که هر کودکی در دفترچه نقاشی خود می کشد و البته مرکز آن را زرد می کند؛ همین دلِ سیاه (چشم ِسیاه) گل هاست که پیچک سیاه چشم را منحصر بفرد می کند. سیاه چشم در زادگاه خود، شرق آفریقا گیاهی همیشه سبز و چند ساله است. ساقه های آن علفی و متعدد و پیچ خورنده هستند و برگ هایی قلبی شکل یا باریک بر روی آن می رویند.

ارتفاع این پیچ در صورت داشتن قیم در یک فصل، تا دو متر و نیم و گستردگی آن بیشتر از یک متر است. سرعت رشد آن سریع و از ویژگی های آن، گل دهی گیاه 6 هفته بعد از جوانه زنی است.

طول برگ ها 8-3 سانتیمتر و لبه های آن دندانه دار است.

گل ها منفرد و به تعداد زیاد می رویند. گل ها پنج گلبرگی و غالباً به رنگ نارنجی یا زرد با لکه ای سیاه در مرکز می باشند. دوره گلدهی به دمای هوا بستگی دارد. در مناطق گرمسیری این پیچ در سرتاسر سال گل دارد.

هرس آن هر از چند گاه سبب تحریک به رشد و گلدهی بهتر گیاه می شود.

در مناطق گرمسیری از این پیچ به عنوان یک گیاه خزنده و پوششی می توان استفاده کرد.

ارقامی از این گونه گیاه تولید شده اند که دارای رنگ های متنوع تری نسبت به قبل هستند. از جمله رقم  ’Superstar Orange’ که رنگ گل قرمز- نارنجی است یا ‘White-Eyed Susie’ با رنگ گل سفید  یا “Blushing Susie” که گل هایی با چند طیف رنگی در یک گیاه می روید.

نیازمندی های محیطی

خاک:

برای سیاه چشم خاک ایده آل خاکی ارگانیک، غنی و حاصلخیز با زهکش مناسب است. در خاک های متوسط نیز رشد خوبی دارد.

آبیاری:

در سال اول نیاز به آبیاری منظم دارد. نیاز آبی گیاهان چند ساله کمتر است.

نور:
برای گلدهی بیشتر به آفتاب کامل تا سایه اندک نیاز دارد. در مکان های نیم سایه هم رشد می کند.

دما:

در مناطق سردسیری این گیاه به صورت یکساله کشت می شود. با قطع ساقه های گیاه قبل از سرما، می توان گیاه را برای زمستان گذرانی در مناطقی با سرمای حداکثر چند درجه زیر صفر آماده کرد.

تکثیر:

از طریق بذر به آسانی می توان گیاه را تکثیر کرد. گیاهان حاصل از بذر پر رشد تر می باشند. این پیچ قابلیت خودکاشتی دارد.

روش دیگر تکثیر استفاده از قلمه ساقه است.

 گیاه بالارونده همیشه سبز جام ِطلا

نام علمی: Solandra nitida,  Maxima Solandra

نام انگلیسی: Cup of Gold Vine, Golden Chalice Vine

خانواده : بادنجانیان یا سیب زمینیان   (Solanaceae)

جامِ طلا

این پیچ زیبا، گل های بزرگ شگفت انگیزی به شکل جام یا شیپور دارد که با رنگ زرد درخشان خود بر روی برگ های سبز جلوه گری می کنند. این گیاه چند ساله و بومی مکزیک و کارائیب است. این پیچ همیشه سبز می تواند تا ارتفاع 12 متر رشد کند.

برگ های براق آن تخمه مرغی شکل با طول 20-15 سانتیمتر و گل های جام شکل آن با طول 20 سانتیمتر و 25-20 سانتیمتر پهنا به رنگ طلایی با شعاع هایی به رنگ قهوه ای که از  داخل از مرکز گل تا لبه گلبرگ ها امتداد یافته است. گل های آن معطر با بویی شبیه به بوی نارگیل است.

این پیچ رشد سریع دارد و ساقه های چوبی ستبر و طناب شکل آن دارای ریشه های هوایی است که اجازه می دهد این پیچ بیش از 60 متر رشد عرضی داشته باشد.

فصل و طول گلدهی آن بسته به دمای محیط می تواند از زمستان  شروع شود و تا اوایل تابستان ادامه یابد.

نیازمندی های محیطی:
خاک:

به خاکی حاصلخیز با زهکش خوب نیاز دارد. نسبت به افشانه نمک مقاوم است و می توان در نواحی ساحلی آن را کاشت.

آبیاری:

به آبیاری متوسط نیاز دارد. برای گلدهی بهتر ابتدا برای مدت زمانی آن را آبیاری منظم کنید تا شدیدا شاخه های جدید تولید کند، آن گاه آبیاری نکنید تا برگ ها شروع به پژمرده شدن کنند و بعد آبیاری کنید.

نور:

این پیچ به مکان های آفتابی تا کمی سایه نیاز دارد.

دما:

در کوتاه مدت تا دمای 2 درجه زیر صفر گیاه زنده می ماند. قرار گرفتن گیاه در دمای حدود صفر درجه به مدت طولانی به گیاه صدمه وارد می کند.

تکثیر: 

قلمه، این گیاه را می توان از طریق قلمه های نیمه چوبی درفصل تابستان تکثیر کرد.

با روش خوابانیدن هوایی نیز می توان آن را تکثیر کرد.

کلیه قسمت های این گیاه سمی است.

از جنس Solandra چند گونه دیگر شبیه به Maxima Solandra نیز هست، مثل گونه Solandra grandiflora  که به نام Chalice Vine معروف است.

گیاه بالارونده پیچ امین الدوله

نام علمی: Lonicera Japonica

نام انگلیسی: Japanese honeysuckle

پیچ امین الدوله

گیاهی است بالارونده و همیشه سبز و آشنا، که در بیشتر منازل قدیمی برای پوشش آلاچیق، چَپَر، داربست های چوبی از آن استفاده می کردند.  به ارتفاع 10 متر نیز می رسد. گل های سفید رنگی تولید می کند که با گذر زمان زرد رنگ می شوند و عطری شبیه وانیل دارند و طعم شیرینی در انتهای خود دارند.

 معمولاً میوه های این گیاه سیاه و گرد هستند.

برگ ها مخالف هم، بیضی ساده با طول 8-3 سانتیمتر و عرضی 3-2 سانتیمتر است.

استفاده از این گیاه برای پوشش گیاهی نیز رایج است. اگر شرایط محیطی مناسب باشد این گیاه، گیاهی مهاجم می شود.

نیازمندی های محیطی

خاک:

پیچ امین الدوله به بیشتر خاک ها سازگار است و به خوبی رشد می کند. خاک لومی با زهکش خوب ایده آل است.

آبیاری:

یاس امین الدوله به خشکی مقاوم است ولی گلدهی کم می شود، خاک غرقابی هم باعث ریزش گل ها و زرد شدن برگ ها می شود. آبیاری منظم (صبر کنید تا سطح خاک رطوبت خود را از دست بدهد) باعث رشد و گلدهی بهتر می شود. در زمستان آبیاری کمتر شود.

نور:
یاس امین الدوله در نور کامل (روزی 8-6 ساعت نور مستقیم آفتاب) گلدهی مناسبی دارد. به مکان های سایه سازگاری خوبی دارد فقط گلدهی کم می شود. در تابستان های گرم گیاه گلدانی را در مکانی قرار دهید که نور مستقیم آفتاب ظهر به بعد به گلدان نتابد.

دما:

در صورت محفوظ بودن ریشه ها، هم یخبندان شدید  و هم گرمای شدید تابستان را تحمل می کند.

تکثیر:

روش متداول تکثیر پیچ امین الدوله استفاده از قلمه است. با بذر هم می توان گیاه را تکثیر کرد. خوابانیدن ساقه های بلند، راه دیگر تکثیر این گیاه هست. در بهار و تابستان قلمه های حداقل 10 سانتیمتر را از نوک ساقه هایی که تازه رشد کرده اند تهیه می کنند. یا در اوایل زمستان قلمه های چوبی 25 سانتی را برای تکثیر استفاده می کنند.

هرس:

یاس امین الدوله را به منظور پوششی سایه دار مثل آلاچیق می توان تربیت و هرس فرم کرد. همچنین قطع شاخه های قدیمی و شاخه های خشک شده، باعث جوان شدن گیاه و گلدهی بیشتر می شود.

***پلاخور، شونگ، شن و پیچ امین الدوله نام های فارسی است که برای تعدادی از گونه های جنس Lonicera به کار رفته است.

اکثر نمونه هایی که در ایران نیز مورد کشت و کار قرار گرفته اند  و به نام پیچ امین الدوله شناخته می شوند  ازگونه  Lonicera Japonica هستند. هر چند گونه های شبیه  دیگر از این جنس را هم میتوان پیچ امین الدوله نامید.

گیاه بالارونده پیچ شرابی (پیچ امین الدوله شرابی)

نام علمی: Lonicera sempervirens

نام انگلیسی: Coral honey suckle, Trumpet honey suckle, Woodbine

پیچ شرابی

پیچ شرابی گیاه گلدار ظریف و زیبایی است که هم می تواند بالارونده و زینت دهنده تیرهای آلاچیق و سردرهای ورودی گردد که و هم می توان آن را به عنوان پوشش بخشی از زمین باغچه به کار برد. پیچ شرابی جاذب مرغ های مگس خوار است.

خانواده: آقطیان یا تیره شوند (Caprifoliaceae)

ارتفاع: شاخه های پیچ شرابی به 1 الی 6 متر می رسد.

برگ: برگ ها، نرم، صاف، بیضی وار و متقابل روی شاخه هستند؛ جفت برگ هایی که بلافاصله پشت گل روییده اند از قاعده بهم متصل هستند و شکل جالب بیضی واری به خود می گیرند. شاخ? پوسته پوسته پیچ شرابی به رنگه نارنجی و قهوه ای است.

گل: گل های پیچ شرابی، ترومپت های مینیاتوری هستند و گلبرگ هایی دارند که از بیرون قرمز و از داخل به رنگ زرد هستند. در 2 یا 4 دسته پنج تایی سر هر شاخه می رویند و با تمام شدن گل میوه های ظریف آلبالو شکل سرخ بر شاخه ظاهر می شود.

نیازمندی های محیطی

خاک: به بیشتر خاک ها سازگار است و به خوبی رشد می کند. خاک لومی با زهکش خوب ایده آل است.

آبیاری: کمی خشکی را تحمل می کند. ولی گلدهی کم می شود، خاک غرقابی هم باعث ریزش گل ها و زرد شدن برگ ها می شود. آبیاری منظم (صبر کنید تا سطح خاک رطوبت خود را از دست بدهد.) باعث رشد و گلدهی بهتر می شود. در زمستان آبیاری شود ولی کمتر.

نور: در نور کامل (روزی 8-6 ساعت نور مستقیم آفتاب) گلدهی مناسبی دارد. در مکان های نیمه سایه هم رشد می کند فقط گلدهی کم می شود.

در تابستان های گرم گیاه گلدانی را در مکانی قرار دهید که نور مستقیم آفتاب ظهر به بعد به گلدان نتابد.

دما: در صورت محفوظ بودن ریشه ها، هم یخبندان شدید را تحمل می کند هم گرمای شدید تابستان را.

تکثیر: روش متداول استفاده از قلمه هست. در بهار و تابستان قلمه های حداقل 10 سانتیمتر را از نوک ساقه هایی که تازه رشد کرده اند تهیه می کنند. یا در اوایل زمستان قلمه های چوبی 25 سانتی را برای تکثیر استفاده می کنند.

با بذر هم می توان گیاه را تکثیر کرد. خوابانیدن ساقه های بلند، راه دیگر تکثیر گیاه هست.

هرس: بعد از فصل گلدهی، برای شکل دهی و کنترل رشد گیاه، هرس فرم کنید. شاخه های قدیمی و شاخه های خشک شده را قطع کنید. این هرس باعث جوان شدن گیاه و گلدهی بیشتر می شود.

**** نام علمی این گیاه از نام ریاضیدان و پزشک برجسته آلمانی آدام لونیسر (1528 – 1586)  گرفته شده که علاقه اصلی او گیاه شناسی بود؛ اما در فارسی آن را به پلاخور، شونگ، شن و پیچ امین الدوله می شناسند که برای تعدادی از گونه های جنس Lonicera به کار رفته است (فرهنگ نام های گیاهان ایرانی نوشته ولی ا.. مظفریان).

اکثر نمونه هایی که در ایران نیز مورد کشت و کار قرار گرفته اند  و به نام پیچ امین الدوله شناخته می شوند  ازگونه  Lonicera Japonica هستند. پیچ شرابی را هم می توان پیچ امین الدوله نامید.

Lonicera x brownie گونه ای دورگه تجاری (Cultivar: Dropmore Scarlet) است با نام انگلیسی Scarlet Trumpet Honeysuckle که شبیه Lonicera sempervirens است که رنگ گل های آن قرمز تند است.