خانواده گلایل

نام علمی: Gladiolus

گلایل

گلایل ها از تیره Iridaceae (تیره زنبق‌ها)  است که در انگلیسی به طور مخفف Glads هم نامیده می شوند. خانواده گلایل، بزرگترین جنس در خانواده ایریداسه دارای 255 گونه است و در حال حاضر شامل Acidanthera، Homoglossum، Anomalesia و Oenostachys و همچنین گونه هایی که پیش از این زیرمجموعه Antholyza بوده اند نیز می شود.

این خانواده در محدوده جغرافیایی آفریقا، ماداگاسکار، اروپا و خاورمیانه پراکنده است و در بسیاری از مناطق جهان گل ارزشمندی به شمار می آید. بسیاری از هیبریدهای این گیاه که رفته رفته به گیاهان باغی معروف بدل شده اند، از گونه های آفریقای جنوبی گرفته شده اند.

بسیاری از گونه های دارای گل های ظریف و چندرنگ آفریقای جنوبی که رشد زمستانه دارند، با انواعی که رشد تابستانه و گل هایی با رنگ های تند دارند و در باغ ها کاشته می شوند، تقریباً هیچ شباهتی ندارند. اما بیشتر این گونه ها گیاهانی سرسخت هستند که در باغ های با آب و هوای مدیترانه ای دوام می آورند و تعداد محدودی ازاین گونه ها خصوصاً Gladiolus tristis بذر خود را در جای جای باغ می پراکنند و اگر در آب و هوای مدیترانه ای مطلوب رشد داده شوند، پراکندگی گسترده شان باعث دردسر می شود.

گلایل به عنوان گیاه شاخه بریده از دیرباز در سراسر جهان جاافتاده و مقبول واقع شده ‌است. دو نوع عمده از گلایل کشت می شود کهنوع استاندارد از یک پیاز یک شاخه با حدود 30 گل (گل آذین: سنبله) تولید می کند و نوع مینیاتور که ممکن است از پیاز چند شاخه گلدهنده با طول و تعداد گل کمتر تولید بکند. در آمریکا بیشترین تولید این گیاه در ایالات فلوریدا، کالیفرنیا و میشیگان است و در ایران درشهرهای محلات و دزفول بیشترین مقدار آن کشت می شود.

رقمی از گلایل به عنوان گیاه بومی ایران شناخته می شود با نام Gladiolus persicus که گلایل وحشی خوانده می شود. تنوع رنگ در گلایل زیاد است و به جز آبی و سبز (واقعی) رنگهای دیگر نیز در گلایل ها دیده می شود. (رنگ های آبی و سبز را به وسیله گذاشتن گلایل سفید در محلول رنگ غذایی و آب در گلفروشی ها تولید می کنند).

گلایل بومی ایران (گلایل وحشی)

نیاز سرمایی:
پیازها بسته به رقم، نیاز سرمایی متفاوتی دارند ولی به طور متوسط 5 ماه در دمای حدود 5 درجه سانتگیراد خواب پیازها را می شکند.

گلدهی:
گلایل های زودگل از اوایل خرداد و گلایل های دیرگل تا اواخر پاییز گلدهی می کنند. از تاریخ کاشت پیاز گلدهی ارقام زودرس حدود 60 تا 75 روز و ارقام دیررس 110 تا 120 روز طول می کشد. عواملی مانند رقم گلایل، اندازه پیاز، شرایط انبارداری، عمق کاشت، تاریخ کاشت و شرایط فصلی در گلدهی گلایل نقش دارند.

کاشت:
در مزرعه معمولا فاصله پیازها را بسته به اندازه‌شان در ردیفها تنظیم می کنند. هر چقدر پیاز درشت تر باشد فاصله روی ردیف و بین ردیف را بیشتر می گیرند. برای مثال به طور متوسط فاصله روی ردیف را 20 سانتیمتر و بین ردیفها را 30 سانتی‌متر در نظر می گیرند. عمق کاشت به طور متوسط 7 تا 10 سانتیمتر و حداکثر 15 است.

کاشت در گلدان:
برای کاشت در گلدان پیازها را در گلدان هایی با سایز دهانه 18 تا 20 سانتی متر (و در صورت تمایل بیشتر) و با همین نسبت ارتفاع می توان کشت کرد. عمق کاشت حدود 5 تا 10 سانتیمتر است.

جنس بستر:
خاک تازه و ضدعفونی شده بسیار مهم است. پس از 2 تا 3 سال کشت و کار باید جنس بستر عوض بشود. pH خاک مناسب 6 تا 6.5 است. بستری که خوب زهکشی بشود و خوب رطوبت اضافه را رد بکند لازم است. چرا که نگه داشتن بیش از حد رطوبت میتواند منجر به پوسیده شدن پیازها و مشکلات با بیماریهای قارچی بشود.
جنس خاک مورد استفاده در مزارع ایران اغلب ترکیب رس و ماسه است و کمتر از کود حیوانی استفاده می شود. ولی در کشت مدرن ترکیب پیتماس و کوکوپیت بهتر است. (از پرلیت به دلیل نگه داشتن رطوبت زیاد کمتر باید استفاده کرد.)

آبیاری:
بهتر است آبیاری مرتب باشد. ولی به رطوبت زیاد حساس است. از طرف دیگر خشکی باعث کوتاه ماندن و کج شدن ساقه گلدهنده می شود. تنش خشکی موجب کاهش تعداد گلچه‌ها می شود.

دما:
گلایل در فصل بهار و تابستان در اغلب نقاط ایران از سردسیر تا گرمسیر رشد می کند. دمای پایه برای آن 5 درجه سانتیگراد است. بهترین رشد در 18 تا 25 درجه اتفاق می‌افتد و در دمای زیر 7 یا بالای 30 درجه رشد متوقف می شود.

نور:
نور کم باعث عقیمی می شود. هر چقدر نور کم باشد طول خوشه گل کمتر می شود. نور کم، روزهای کوتاه و دمای پایین شبانه باعث کاهش تعداد جوانه‌های گل و روز بلند باعث تأخیر در گلدهی می شود اما کیفیت گل را افزایش میدهد. طول روز 12 تا 14 ساعت در روز مطلوب است.

عدم تعادل نور و دما باعث ضعیف شدن گیاه و کوتاه ماندن ساقه گلدهنده می شود.

تکثیر:
این گیاه به وسیله پیازهایش تکثیر می شود. زیر پیازها در طول رشد پیازچه‌های جدید ریزه‌ای تولید می شوند که به مرور بزرگ شده و آنها را جدا کرده و گیاهان جدید از آنها تولید می شود.

* برخی گونه های خانواده گلایل به صورت مجزا معرفی شده اند، مانند آسیدانترا (گلایل موریلا).

نیلوفر آبی ببری

نام علمی: Nymphaea lotus,Nymphaea zenkeri

نام انگلیسی: Tiger lotus(Red or Green),Egyptian White Water-lily

نیلوفر آبی ببری قرمز، نیلوفر آبی ببری سبز

خانواده: Nymphaeaceae

رویشگاه: غرب آفریقا

کاربرد: تک گیاه، گیاه پشت زمینه

سرعت رشد: متوسط

ارتفاع:   80 – 20cm    و  پهنا:  60 – 25  cm

نیاز نوری: متوسط تا خیلی زیاد  ، نیم  وات در لیتر

میزان co2  مورد نیاز:  14 – 6   میلی گرم در لیتر  

تحمل سختی:  خیلی سبک تا سنگین

تحمل PH آب: 8- 5

تحمل دما:   30 – 22 سانتیگراد

سطح نگهداری:  متوسط

یکی از گونه های بسیار متنوع و زیبا با برگ های سبز تا قهوه ای-قرمز است، و دارای مقدار زیادی لکه های ارغوانی است. قبل از شکل گیری برگ های شناور این گیاه، برگ های زیادی در زیر آب تشکیل می دهد. اگر شما نیازی به برگ های شناور این گیاه ندارید، آن را هرس کنید.

گل های زیبا و معطر آن در آکواریوم های سر باز جلوه ویژه ای ایجاد می کند.

مواد مغذی موجود در کف، رشد گیاه را تقویت می کند.

اغلب گونه های قرمز و سبز رنگ آن موجودند و به عنوان یک گیاه منحصر به فرد و زیبا برای آکواریوم های بزرگ توصیه می شود.

گیاه همیشه سبز پیراکانتا (شیرخشت آتشین)

نام علمی: Pyracantha

نام انگلیسی:  Firethorn        

پیراکانتا (شیرخشت آتشین)

تیره: Rosaceae   

پیراکانتا درختچه ای همیشه سبز تا نیمه همیشه سبز و گونه ای شاخص برای جذب پرندگان است.

 پیراکانتا، گیاهی چند ساقه ای با شاخه های سفت و پخش شونده است که به عنوان گیاه پوششی مورد استفاده قرار می گیرد. گل های کوچک به رنگ سفید در گل آذین دیهیم می رویند. گل ها رایحه دارند. میوه سته، به تعداد زیاد، به رنگ قرمز و نارنجی و در بعضی واریته ها زرد کوچک در پاییز و زمستان تولید می شود (یک از نقاط بارز زینتی به ویژه در زمستان).

برگ پیراکانتا متناوب، بیضی شکل، به رنگ سبز دارای حاشیه هایی صاف است.

دارای خارهای تیز، برنده و بلند است. دارای دمبرگ کوتاهی است و ممکن است در نوک دارای شکاف کوچکی باشد. فرم رشدیپخش شونده و متراکم است. در صورتی که هرس مناسبی نداشته باشد ممکن است بسیار بزرگ شود. با پیرایش فرم عمودی (حذف شاخه های ایستاده) می توان ارتفاع گیاه راکم کرد. 

• گونه P.coccinea  که معروف ترین آن برای ما ایرانیان است چون بومی ایران قدیم بوده. درختچه ای بزرگ یا درختی کوچک که به ارتفاع بیش از 5 متر هم می رسد با تاج گسترشی با همین عرض.  میوه های رسیده آن را بر خلاف دیگر گونه ها که خوردنی نیست؛ می توان برای ژله و مارمالاد استفاده کرد. در مقایسه با دیگر گونه ها مقاومت آن نسبت به کم آبی کمتر و نسبت به  سرمای بیشتر است.

 کشت آن به صورت پرچین یا گیاه پادیواری، مرسوم است.

در طراحی فضای سبز برای پوشش تپه های سنگی، باغ خشک منظری و صخره ای استفاده می گردد.

روش تکثیر آن از طریق قلمه نیمه چوبی سخت در تابستان می باشد.

نیاز نوری آن آفتاب کامل تا نیمه سایه است.

نیازمند خاکی با زهکش خوب است.

گیاه آبزی سنبل آبی

نام علمی: Eichhornia crassipes

نام انگلیسی: Water hyacinth

سنبل آبی

سنبل آبی گیاهی شناور است، که برای حوضچه های داخلی (پاسیو های خانگی) و آکواریوم های سر باز بزرگ مناسب است. همچنین از آن به عنوان یک گیاه تابستانی در باغ های آبی اروپا استفاده می شود. اندازه این گیاه بستگی به مواد مغذی موجود در آب و شدت نور دارد. در آکواریوم های سرباز که دارای آب پاکیزه است این گیاهان حالت مینیاتوری تزئینی  به خود می گیرند.

در شرایط مناسب و مطلوب به طرز شگفت آوری به مانند گل سنبل زیبا می شود.

گونه ای دیگر از جنس Eichhornia ، سنبل آبی Eichhornia azurea  است که رنگ گل ها و ظاهر برگ ها و اندازه آن و شرایط محیط زندگی گیاه بسیار شبیه  Eichhornia crassipes و کمی کوچک تر از آن است و بعلت شباهت زیاد معرفی جداگانه آن ضرورت ندارد ولی تصاویر هر یک در گالری به نام خودشان ثبت شده است.

رنگ گل ها طیفی از رنگ های بنفش و صورتی و ارغوانی است که روی یک گلبرگ رنگ زرد هم دارند. برگ های آن گسترده، ضخیم، براق و تخم مرغی شکل 10 تا 20 سانتیمتر هستند که در سطح آب شناور می شوند. دارای ریشه های ارغوانی سیاه آزاد و ساقه راست که 8 تا 15 گل جذاب را بر روی خود دارد.

سنبل آبی به وسیله دم برگ هایی که تغییر شکل یافته‌اند و به شکل اسفنجی در آمده‌اند می تواند روی سطح آب شناور بماند. و به وسبله استولون (ساقه‌های رونده یا بندهای ریشه‌زا مثل توت فرنگی) تکثیر می شود.

در حال حاضر در تمام مناطق گرمسیری پراکندگی دارند و زمانی که سطح دریاچه ها را می پوشانند، به عنوان یک عامل خطر و تهدید برای محیط های طبیعی محسوب می شوند به دلیل اینکه می توانند دریاچه ها و حوضچه ها را به طور کامل پوشش دهد و باعث نرسیدن نور خورشید به گیاهان آبزی و همچنین ماهی ها و لاک پشت ها و ازبین رفتن آنها شود ولی در صورت پرورش کنترل شده میتواند باعث تمیزی و کمک به تأمین اکسیژن در حوضچه های ساخته شده توسط انسان شود. .
سنبل آبی ممکن است بالاتر از سطح آب به اندازه 1 متر در ارتفاع رشد کند. دارای سنبل آبی یکی از سریع الرشد ترین رشد گیاهان شناخته شده می باشد. همچنین تولید مقادیر زیادی از دانه و قابلیت دوام سی سال از دیگر مشخصات آن است. برخی پرورش دهندگان شناخته شده آن را به دو برابر جمعیت خود در دو هفته می رسانند.

این گیاه مواد غذایی را به صورت محلول از آب جذب میکند و استفاده از کودهای کامل مایع به صورت دوز مصرفی یک در هزار و ماهانه حداقل یکبار برای این گیاه مناسب است. هوای آزاد و نور متوسط برای این گیاه مناسب است همچنین دمای شبانه نباید خیلی بالاتر از دمای روزانه باشد. سنبل آبی اغلب طول تابستان را گل می دهد. ماندگاری گل ها کم و در حدود یک روز است. نسبت به سرما حساس است و زمستان های ملایم را هم تحمل نمی کند. 
تکثیر گیاه به وسیله گیاهچه‌های جدیدی که در انتهای استولون ها تشکیل می شود انجام می شود.

گیاه آپارتمانی سته نانته (گلشانه) برل مارکس

نام علمی: Ctenanthe burle-marxii

نام انگلیسی:  Fishbone Prayer Plant, Never never plant

سته نانته (گلشانه) برل مارکس

سته نانته برل مارکس که به نام کاشف برزیلی آن Roberto Burle-Marx نام گذاری شده است، گیاهی آپارتمانی است که به علت ارتفاع کم و پراکندگی آن در عرض می تواند در محل های سایه دار مناطق گرمسیری به عنوان گیاه پوششی نیز مورد استفاده قرار بگیرد. این گونه کوچکترین گونه در جنس سته نانته است که در بعضی منابع نام این جنس گلشانه نیز آمده است. این جنس از خانواده «مارانتاسه» و زادگاه آن برزیل است. سته نانته برل مارکس گیاه نسبتاً جدیدی ست که سالها پیش از آن کاشته و تکثیر می شده، از اواسط دهه نود میلادی رسماً شناخته و نام گذاری شده است.

زیبایی برگ های منحصر به فرد این گیاه که تقریباً چهارگوش با پشت ارغوانی و روی نقره ای-خاکستری هستند که طرحی مشابه استخوان ماهی به رنگ سبز سیر (نام رایج آن در انگلیسی به این امر اشاره دارد) در آنها نشسته است و امکان اشتباه گرفتن آن با انواعی از کالاته آ و مارانتا  موجب می شود که این گیاه بطور مستقل معرفی شود اما شرایط محیطی مناسب آن به دیگر اعضای جنسش بسیار شبیه است. البته نگهداری سته نانته برل مارکسی نسبت به دیگر سته ناته ها (گلشانه ها) آسان تر  و کم دردسر تر است.

نیازها:

نور:  به نور قوی احتیاج ندارد، سایه و نیم سایه مناسب آن است ولی در زمستان نیاز آن نسبت به نور بیشتر می شود.

دما:   در زمستان در درجه حرارت بالاتر از 16 درجه نگهداری کنید، اگرچه درجه حرارت 15 درجه را نیز تحمل می کند. حداکثر درجه حرارت در تابستان 29 درجه سانتیگراد است.

آبیاری:   همیشه سطح خاک را مرطوب نگهداری کنید، در تابستان هفته ای 2 تا 3 بار و در زمستان یکبار در هفته نیاز به آبیاری دارد، در صورتی که درجه حرارت زیر 20 درجه باشد هر 10 تا 12 روز یکبار آبیاری کافی است.

رطوبت: به رطوبت زیادی احتیاج دارد، در تابستان هر روز غبارپاشی کنید در زمستان هفته ای 2 بار کافی است، در زیر گلدانی سنگریزه دار آب بریزید.

تغذیه:   هر 14 روز یکبار با کودهای مایع یا جامد محلول در آب های مخصوص گل های زینتی طبق دستور گلدان را تغذیه مصنوعی کنید.

خاک مناسب :پیت،کمپوست سنگ

تعویض گلدان:   در بهار هر سال گلدان را با یک اندازه بزرگتر تعویض کنید، زهکش را بازدید کنید.

تمیز نمودن برگ: غبارپاشی جهت تأمین رطوبت برگ ها را نیز تمیز می کند، از مواد براق کننده شیمیایی استفاده نکنید، با پارچه و اسفنج مرطوب برگ ها را تمیز کنید.

تکثیر:   تقسیم بوته به سه یا چهار قسمت در هنگام تعویض گلدان و کاشت در گلدان های جدید.

عوارض و درمان:

 گیاه خود را انداخته است:  عوامل متضادی عامل آن است، یا بی آبی کشیده است، و یا آبیاری بیش از اندازه است، شرایط را بازدید کنید  و نارسایی ها را بر طرف کنید.

برگ ها رنگ پریده و ریز هستند :گیاه از کمبود عناصر غذایی رنج می برد، طبق دستور عمل کنید.

برگ ها رنگ خود را از دست داده اند :نور کافی نیست، اگر چه گیاه به نور کمتری نیاز دارد، ولی سایه هم برای آن مطلوب نیست.

برگ ها چروکیده و پژمرده هستند : هوا گرم و خشک است، گیاه را به محل خنک تری منتقل کنید و غبارپاشی را شروع نمایید.

لکه های زنگ مانند روی برگ ها مشاهده می شوند : اگر از مواد براق کننده شمیایی استفاده می کنید، از این به بعد با غبارپاشی برگ ها را تمیز نمایید.

برگ ها خم می شوند و می ریزند :هوا خیلی گرم است، گلدان را به محل خنک تری منتقل و غبارپاشی را شروع کنید.

برگ ها به صورت لوله باقی مانده اند و باز نمی شوند : هوا خیلی سرد و یا نور زیاد است، گیاه را از معرض نور قوی خارج کنید و به محل گرمتری منتقل نمایید.

لکه های قهوه ای روی ساقه ها و زیر برگ ها مشاهده می شود :عامل آن حشره آفت است، هر ماه یکبار با سم حشره کش نفوذی گیاه را سمپاشی کنید تا علائم بر طرف شوند.

برگ ها رنگ پریده وتار عنکبوت در زیر آنها مشاهده می شود: کنه ریز قرمز عامل آن است،با سم کنه کش گیاه را سم پاشی کنید تا علائم رفع شوند.

 *تأمین رطوبت:

این گیاه آپارتمانی احتیاج شدیدی به رطوبت به خصوص رطوبت دائمی و پایدار دارد، مقداری سنگریزه در داخل زیر گلدانی ریخته و به آن آب اضافه کنید، جهت جلوگیری از باتلاقی شدن خاک گلدان دقت فرمائید که ته گلدان با آب در تماس نباشد، در روزهای گرم تابستان غبارپاشی روزانه را فراموش نکنید.

  یکی از مشخصات بارز این گیاه گردش برگ ها به صورت موازی با زمین و آسمان است که منظره بدیعی به وجود می آورد.