گیاه دوساله قرنفل

نام علمی: Dianthus barbatus

نام انگلیسی: Sweet William

خانواده: میخَکیان  (Caryophyllaceae)

قَرَنفُل

با انبوهی از گل های زیبای قرنفل هم کنار? باغچه را می توان زیبا و چشم نواز کرد هم گلدانی از آن می تواند فضای پاسیو را شاد و سرخوش کند؛ جالب تر اینکه گل های آن نه تنها خوردنی بلکه خوش طعم نیز هستند.

قرنفل گیاهی چند ساله با عمر کوتاه است که به عنوان گیاهی زینتی دو ساله کشت می شود. بومی مناطق جنوبی اروپا و بخش هایی از آسیا است. هم خانواده بسیار معروف این گیاه، میخک است. ارتفاع این گیاه بین 30 الی 75 سانتیمتر است.

گل ها به شکل متراکم و به تعداد حداکثر 30 عدد در انتهای ساقه گل، شکل می گیرند. هر گل 3-2 سانتیمتر قطر و 5 عدد گلبرگ دارد. رنگ هایی مختلفی همانند سفید، صورتی، قرمز، ارغوانی و همچنین دو رنگ دارند.

گل ها می تواند معطر باشد اما نمونه های دورگه جدید این گیاه معمولاً عطر و بویی ندارند. گل های این گیاه برای پروانه ها بسیار جذاب هستند و آنها را به سمت خود می کشند.

زمان گلدهی این گیاه  اواخر بهار تا اوایل تابستان است .

برگ های قرنفل 10-4 سانتیمتر طول و 2-1 سانتیمتر عرض دارند.

***با چیدن گل های خشک شده، زمان گلدهی را طولانی تر کنید. همچنین ساقه هایی را که گلدهی داشته اند می توان تا حدود نیمی از ارتفاع آنان قطع کرد تا ساقه های جدید تولید کنند. اگر در پایان فصل گل دهی ساقه های گیاه را به شکلی کوتاه کنیم که یک سوم از ارتفاع آنان باقی بمانند گیاه در سال آینده (سال سوم) نیز می تواند به رشد خود ادامه دهد و گلدهی نسبتا خوبی داشته باشد.  

نیازمندی های محیطی

خاک:
خاک با زهکش خوب و مواد ارگانیک مانند خاک برگ و یا کود پوسیده دامی، رشد و گلدهی این گیاه را تضمین می کند؛ بنابراین می توان از مخلوطی همانند خاک معمولی+خاک برگ استفاده کرد و یا اینکه مخلوطی همانند خاک برگ+کوکوپیت+پرلایت را بکار برد. برای کوددهی این گیاه نیز می توان از کود کامل با فرمول 10-10-10 هر 4-3 هفته یکبار استفاده کرد.

آبیاری:

به آبیاری منظم و متوسط نیاز دارد. زمانی که سطح خاک خشک شد می توان گیاه را آبیاری کرد. آبیاری بیش از اندازه این گیاه و ماندگاری آب در خاک پای گیاه موجب پوسیدگی طوقه (ناحیه اتصال ساقه به ریشه)، زردی برگ ها و از بین رفتن گیاه می شود. آبیاری کم نیز در ابتدا موجب کاهش گلدهی گیاه، عدم رشد، خشک شدن برگ ها و کوچک ماندن گیاه می شود.

نور:
در مکانی با نور کامل آفتاب (حداقل 8 -6 ساعت نور مستقیم) به خوبی رشد می کند. نور کم محیط از جمله دلایل گل دهی کم این گیاه و رشد ضعیف آن است. در مناطقی که دمای تابستان بالا است وجود سایه در بعد از ظهر به شادابی و رشد و گل دهی بیشتر این گیاه کمک می کند.

دما:

وجود دمای خنک شبانه در حدود 15 درجه برای گل دهی این گیاه بسیار مطلوب است. به طور کل زمانی که بذرهای این گیاهان را در سال جاری بکاریم، گل دهی گیاهان حاصل از رشد بذرها بعد از گذران پاییز و زمستان و در سال بعد روی خواهد داد. به بیان دیگر این گیاهان نیازمند یک دوره سرما هستند تا بتوانند توانایی گل دهی را بیابند. این میزان سرما برای اکثر گیاهان در حد 10-5 درجه است اما از نظر زمانی متفاوت است. مثلاً برای قرنفل این میزان دما را به طور میانگین، 12 هفته گفته اند.

هر چند امروزه قرنفل های اصلاح شده و دورگه ای تهیه و به بازار عرضه شده اند که اصلاً نیاز سرمایی برای اینکه از حالت رویشی به زایشی بروند ندارند و در همان سال اول کاشت، گل می دهند.

 قرنفل در طی زمستان می تواند سرما را تا حدود منفی 23 درجه سانتیگراد  تحمل کند.

تکثیر:
ساده ترین روش تکثیر این گیاه از طریق کاشت بذر است. در واقع اگر شرایط مکانی و محل زندگی این گیاه مناسب باشد، هر ساله بذرهای آن، خود به خود در پای گیاه می ریزد و برای سالیان سال می توان در گوشه ای از باغ یا باغچه از داشتن این گیاهان لذت برد.

درختچه محبوبه شب

نام علمی: Cestrum nocturnum

نام انگلیسی: Lady of the night, Night Blooming Jasmine, Queen of the Night

خانواده: بادنجانیان  (Solanaceae)

محبوبه شب

سرِ شب های تابستان، عطر محبوبه شب در باغچه می پیچد و آنقدر  دلپذیر و آرام بخش است که هوش از سرتان می برد. باغ و باغچه در تاریکی شب، لطفِ روز را ندارند ولی حضور محبوبه شب این کلیشه را بهم می ریزد.

این گیاه، درختچه ای همیشه سبز است که البته در زادگاه خود تا ارتفاع 4متر هم رشد می کند. زادگاه آن شمال شرقی خلیج مکزیک و جزایر آنتیل است. ارتفاع آن در صورت کاشت در گلجا، به کمی بیش از یک متر خواهد رسید.

برگ های آن نازک و تخم مرغی–بیضی شکل با نوکی کوتاه است. طول برگ ها 20-6 سانتیمتر است و پهنایی بین 5-2 سانتیمتر دارند.

 گل های لوله ای شکل آن سفید-سبز  تا کرم رنگ هستند که در سراسر ساقه شکوفا شده و شب هنگام عطری قوی و شیرین را در هوا پراکنده می کنند. طول گل ها دو سانتیمتر و قطر آن ها تقریبا یک سانتیمتر است.

گیاه همیشه سبز آکوبا (شمشاد ژاپنی)

نام علمی: Aucuba japonica

نام انگلیسی: Spotted laurel, Japanese laurel, Japanese aucuba

خانواده: (Garryaceae)

شمشاد ژاپنی (آکوبا)

آفتابِ کم جانِ فصل های سرد، نور و حرارت را از باغچه دریغ می کند ولی گیاهان همیشه سبزی مثل آکوبا با میوه های سرخش در فصل پاییز، امیدهای باغچه را برای سرسبزیِ دوباره زنده نگه می دارند. شمشاد ژاپنی نه فقط خزان ندارد، برخی ارقامش با کک و مک های زرد درخشان نور گرم آفتاب را هم تداعی می کنند.

زادگاه این گیاه همیشه سبز زیبا، چین، تایوان . جنوب ژاپن است ولی به خاطر سازگاری به انواع آب و هوا ها و مقاومت به سرما و شوری خاک، در کنار همیشه سبز بودن آن؛ امروزه آن را در بیشتر نقاط جهان می توان دید. ارتفاع این گیاه بوته ای، به 3 متر و گستردگی آن به 2 متر خواهد رسید. همچنین سایه دوست بودن آن باعث می شود نگهداری آن در آپارتمان هم هواداران خودش را داشته باشد؛ و در گلدان ارتفاع گیاه تا یک متر خواهد رسید.

برگ هایی به طول 8-5 سانتیمتر و پهنایی بین 5-2 سانتیمتر دارد. برگ برخی از انواع این گیاه به رنگ سبز ساده است و در برخی انواع محبوب تر، لکه های زرد رنگ بر روی پهنه برگ وجود دارد. این شکل خاص برگ ها است که بسیار مورد توجه قرار گرفته و آن را تبدیل به گیاهی جذاب و زیبا کرده است.

***نکته جالب در مورد این گیاه این است که این گیاهان نر و ماده دارند و گیاهی که نر است گل های نر تولید می کند و گیاهی که ماده  است گل های ماده بر روی آن شکوفا می شود. گل ها 8-4 میلیمتر قطر دارند و چهار عدد گلبرگ ارغوانی رنگ دارند و 30-10 عدد از آن ها در گل آذین شکوفا می شوند. کاشت گیاه ماده و نر در کنار هم باعث تولید میوه هایی به رنگ قرمز در فصل پاییز می شود.

این گیاه نسبت به هوای آلوده شهری مقاوم است. باید توجه داشت که قسمت های مختلف این گیاه سمی است و خوردن آن باعث مسمومیت می شود.

نیازمندی های محیطی

خاک:
در یک خاک غنی با زهکش خوب می تواند رشدی سریع تر داشته باشد. با این وجود این گیاه نسبت به فقر غذایی خاک مقاوم است. همچنین در خاک های رسی هم به خوبی رشد می کند. ترکیبی از شن و خاک برگ و خاک رس بستری مناسب برای این گیاه است.

آبیاری:

مرطوب نگه داشتن بستر خاک گیاه، به رشد سریع و شادابی گیاه کمک می کند. با این وجود گیاهان چند ساله کاشته شده در خاک که به خوبی استقرار یافته اند مقاومت بالایی در مقابل کم آبی دارند. به یاد داشته باشید گیاهان کاشته شده در گلدان مقاومت کمتری نسبت به خشکی کشیدن دارند. همچنین از غرقابی کردن این گیاه بپرهیزید.

در فصول سرد آبیاری را باید کاهش داد. آبیاری بیش از اندازه بخصوص در طی روزهای سرد و مرطوب زمستانه موجب سیاه شدن برگ ها و حتی شاخه ها می شود. اگر این مشکل پیش امد گیاه را آب ندهید تا بستر کاشت تا حدودی خشک شود.

نور:

این گیاه به خوبی در مکانی نیم سایه یا سایه کامل رشد می کند و  این سایه موجب رشد انبوه گیاه می شود. ایده آل آن، مکانی سایه روشن و پر نور است. هر چند اشعه های ملایم آفتاب در صبحگاه ضرری برای گیاه ندارند اما تابش نور مستقیم آفتاب در مواقع دیگر بخصوص در طی روزهای گرم تابستان و یا عصر هنگام در فصل زمستان موجب سوختن و سیاه شدن برگ ها می شود و برگ های جوان به این مسئله حساس تر هستند.

دما:

این گیاه در بازه دمایی 18-7 درجه سانتیگراد به خوبی رشد می کند و این گیاه به راحتی تا منفی 15 درجه سانتیگراد را هم تحمل می کند. حتی ارقامی از این گیاه تا منفی 23 درجه را هم تحمل می کنند.

گیاهان گلدانی را در داخل خانه در نزدیکی منابع تولید گرما همانند گاز آشپزخانه، پکیج، بخاری یا شوفاژ قرار ندهید و در روزهای گرم تابستان نیز از پنجره دور نگهدارید. در روزهای گرم حتما گلدان را در محلی خنک قرار دهید. دمای گرم محیط باعث ظهور لکه های سوخته و سیاه رنگ بر روی برگ ها می شود.

هرس:
با سرزنی و هرس به راحتی می توان این گیاه را به اندازه و فرم مورد نظر حالت داد. بهتر است این کار در اوایل بهار انجام شود. همچنین برای اینکه گیاه بیشتر به شکل بوته رشد کند می توان ساقه ها را سرزنی کرد تا رشد شاخه های جانبی تحریک شود.

گاهی در ارقام ابلق این گیاه که برگ های رنگین دارند شاخه هایی بوجود می آید که برگ های سبز ساده دارند این شاخه ها را جدا کنید.

تکثیر:

با تهیه قلمه هایی به طول 20-15 سانتیمتر از انتهای شاخه های جوان حاصل از رشد فصل جاری در بهار یا تابستان؛ و کاشت آن در مخلوطی سبک، به راحتی می توان این گیاه را تکثیر کرد.

گیاه بالارونده پیچک کاردینال

نام علمی: Ipomoea × sloteri

نام انگلیسی: Cardinal Climber

خانواده: پیچک سانان (Convolvulaceae

پیچک کاردینال

گل های این پیچک زیبا به رنگ قرمزی نزدیک به رنگ لباس کاردینال های کاتولیک و به شکل ستاره های درخشان سرخی هستند که سراسر تابستان بر ساقه ها چشمک می زنند. این گیاه زیبا در طبیعت نبوده و پیدایش آن حاصل دورگه گیری بین پیچک اسکارلتI.hederifolia و پیچک سرو چمان I.quamoclit است.

گل این گیاه، قرمز رنگ و شبیه دو گونه والد خود، کوچک و قیفی شکل است. مرکز گل سفید رنگ است و پنج گلبرگ آن که هر یک از دو جانب به گلبرگ کناری خود چسبیده اند، شکل ستاره ای پنج گوش به آن می دهد.

شکل برگ آن ترکیبی زیبا از دو گونه والد خود می باشد. ترکیب برگ های قلبی شکل (اسکارلت) و سوزنی شکل (سرو چمان) هر یک از والدین، برگسارهایی به شکل پنجه های کشیده و ظریف به رنگ سبز روشن بوجود آورده که اگر جلوه گری شان از ستاره های قرمز و کوچک گل ها بیشتر نباشد، کمتر نیست.

ارتفاع این پیچ به راحتی به بیش از 4 متر می رسد و گستردگی آن بسته به قیم یا اجسامی که بتواند بدور آن بپیچد متفاوت است. احتیاج به هرس ندارد و به راحتی به قیم یا شی حائل آن، می توانید آن را حالت دهید.

گلدهی آن از اوایل تابستان شروع و تا اولین سرمای پاییزی ادامه دارد.

نیازمندی های محیطی

خاک:

در هر نوع خاکی به خوبی رشد می کند. به خاک های سنگین کمی پیت ماس اضافه کنید تا زهکش آن بهتر شود. خاک مناسب آن ترکیبی از خاک برگ و خاک معمولی باغچه است. استفاده از خاک برگ به جای کود دهی نتیجه بهتری در گلدهی دارد.

آبیاری:

با این که گیاه کاشته شده ای که در وضعیت تثبیت هست نسبت به خشکی مقاوم است، برای بالندگی به رطوبت متوسط و همیشگی خاک نیاز دارد.

این گیاه را زمانی آبیاری کنید که سطح خاک تا عمق 3-2 سانتیمتری خشک شده باشد.

نور:
به نور مستقیم و زیاد آفتاب برای حداقل 8-6 ساعت در روز احتیاج دارد. با این که نور صبحگاه تا ظهر بر نور عصر ارجحیت دارد و سایه بعد از ظهر برای آن خوب است ولی در مکانی که نور زیاد و همیشگی آفتاب هست، با آبیاری منظم می توان گیاهی شاداب داشت.

دما:

بهترین رشد برای این گیاه زمانی است که دمای خاک بالاتر از 18 درجه شده باشد. در گرمای زیاد و وجود نور مستقیم و طولانی آفتاب با آبیاری منظم گیاه را شاداب نگه دارید.

تکثیر:
از طریق کاشت بذر، این گیاهان به آسانی تکثیر می شوند. چون این گیاهان جابجایی را دوست ندارند بهتر است بذر آن ها را به صورت مستقیم در اوایل بهار کاشت.

***گیاه دورگه دیگری با نام علمی Ipomoea × multifida حاصل دو رگه گیری بین سرو چمان I.quamoclit و پیچک نیلوفری قرمز I.coccinea است که شبیه Ipomoea × sloteri است که آن هم به نام پیچک کاردینال نام گرفته است.

گیاه یکساله سیاه دانه دمشقی

نام علمی: Nigella damascena

نام انگلیسی:  Love-in-a-mist, Ragged lady

خانواده: آلالگان (Ranunculaceae)     

گیاهی زیبا برای بستر باغچه که گل های بریده آن را در گلدان هم می توان نگه داشت. برگ های سرخسی-نخی این گیاه هال? غریب مه مانندی دور گل هایش ایجاد می کنند که شناس? ویژه آن است و اتفاقاً نام عمومی انگلیسی آن نیز با توجه به این ویژگی برگزیده شده است: (love-in-a-mist : عشق در مه). گل های ظریف آن پف دار و غلاف های دانه آن بی اندازه زیبا هستند و خشک شده آنها را هم به صورت تزئینی می توان نگاه داشت. غلاف ها حدود 2?5 سانتیمتر هستند و اول سبزند بعد به رنگ شیری و نهایتاً به رنگ سرخ در می آیند.

برگ ها، نخ های سبز روشن به شکل برگ سرخس هستند که ظاهری منحصر بفرد به سیاه دانه دمشقی می بخشند.

گل ها بیشتر به رنگ آبی روشن هستند و در برخی رقم ها گل های ارغوانی، و سفید هم یافت می شوند.  فصل گلدهی از اواخر بهار آغاز می شود و با سربرداری گل های خشکیده،گلدهی تا سرمای پاییز ادامه می یابد. ارتفاع این گیاه تا 60 سانتیمتر هم می رسد.

***زیباترین ارقام آن عبارتند از:

Miss Jekyll یکی از پرطرفدار ترین رقم های سیاه دانه دمشقی که گل های زیبایی با سایه های آبی و سفید و صورتی ملایم دارد.

Persian Jewels (جواهرات ایرانی) که گل هایی به رنگ های متنوع و با اندازه 5 الی 7 سانتیمتر دارد.

Blue Midget که رقم قد کوتاهی است که ارتفاع آن فقط تا 25 سانتیمتر می رسد و برای کاشتن در لبه های باغچه مناسب است.

Cambridge Blue رقمی ساقه بلند که گل های زیبای آبی آن دو رج گلبرگ دارند و برای در گلدان گذاشتن مناسب هستند.

نیازمندی های محیطی:

خاک:

نسبت به کیفیت خاک سخت گیر نیست. ولی به خاکی با زهکش خوب نیاز دارد.

آبیاری:

به آبیاری در حد متوسط نیار دارد. توجه شود بین دو آبیاری سطح خاک خشک شده باشد. از غرقابی کردن گیاه بپرهیزید.

نور:

به نور کامل آفتاب در طول روز احتیاج دارد. یا حداقل در مناطق گرم تر، آفتاب صبح و سایه عصر را داشته باشد.

دما:

به عنوان یک گیاه یکساله در تمامی مناطق کشور می توان آن را کاشت.

تکثیر:

روش تکثیر این گیاه با کاشت بذر است. چون این گیاه جابجایی را دوست ندارد باید دانه های گیاه را به طور مستقیم در اوایل فصل بهار در مکان آن یا گلجا کاشت.

***سیاه دانه یا شونیز (Nigella sativa) نام گونه ای دیگر است که به عنوان گیاه دارویی بسیار معروف و شناخته شده است.

این گیاه بسیار به سیاه دانه دمشقی شبیه است و دانه های آن را وقتی خوب رسیدند، جمع آوری و خشک می کنند. از قدیم دانه این گیاه را در نانوایی و اسانس آن را در مرباسازی، به خاطر عطرش، استفاده می کردند.